Ulla Eriksson-Zetterquist: profesor organizacji i zarządzania, dyrektor GRI (Gothenburgh Research Instutute, Szwecja), autorka publikacji poświęconych m.in. kolegialności jako nowoczesnej formie zarządzania.
Tłum. z języka szwedzkiego: Monika Kostera
Po co nam są uniwersytety? Jedni uważają, że są one po to, by oferować studentom edukację opartą na badaniach, inni – że mają prowadzić pionierskie, nowatorskie badania, które mogą przyczynić się do rozwoju społeczeństwa. Oczywiście te odpowiedzi to tylko dwie strony tego samego medalu. Badania naukowe mogą być przydatne dla studentów, aby przyszłe pokolenia mogły przyczynić się do rozwoju społeczeństwa.
By takie badania były możliwe, świat zachodni od czasów Oświecenia zalecał dbałość o niezależność nauki. To oznacza, że ani Kościół, ani państwo, ani przedsiębiorstwa, ani żadne inne interesy nie powinny kierować rozwojem wiedzy. Badacze sami, poprzez swoje kolegialne ideały mają działać tak, by kultywować naukową rozmowę. W tej rozmowie – która trwa i opiera się na wcześniejszych rezultatach w ramach różnych dyscyplin – testuje się różne naukowe argumenty, a uczestniczący w niej badacze na równoprawnych warunkach decydują, który argument jest najbardziej wartościowy i który ma być podstawą budowania wiedzy (Weber, 1922; Waters, 1989). Czas pokazał, że taka naukowa rozmowa jest skuteczną i unikalną metodą wspierania twórczości i rozwoju nauki (Waters, 1989).
Ta nieustannie kontynuowana rozmowa jest centralna dla nauki oraz uniwersytetu i jest wbudowana w jego sposób zarządzania. Specyficzne formy zarządzania są absolutnie najwyraźniej wypracowane w najstarszych uniwersytetach (McCormack et al., 2014), gdzie określenie collegium odzwierciedla sposoby, w jakie naukowcy wspólnie rozwijają zasady swojej pracy.
Demokratyczna kolegialność opera się na trzech podstawowych filarach. Pierwszy to rotacyjne przywództwo. Dzięki temu, że szefowie się zmieniają – utrzymują swoją aktywność badawczą i są na bieżąco z tym, czym mają kierować, czyli w badaniach naukowych. Gdy kolegium wybiera szefów, uzyskują oni zaufanie swoich kolegów i koleżanek. Drugi filar to samo kolegium, w którego skład wchodzą wszyscy badacze z danej dyscypliny, wydziału i uniwersytetu. Kolegium nie jest zatem ograniczone do własnej uczelni, jeśli chodzi o działania dotyczące kierunków rozwoju dyscypliny. Natomiast w kwestiach związanych z rozwojem wydziału i uniwersytetu funkcjonuje w trybie bardziej skoncentrowanym lokalnie. Kolegium stanowi forum dla krytycznego, ciągłego rozwoju, gdzie ma miejsce także kontrolowanie i rozwój kryteriów wiedzy. Oznacza to, że w ramach rozmowy kolegialnej idealnie kieruje nią dobry argument naukowy, niezależnie od tego, czy „własna grupa” na tym skorzysta, czy przegra. Trzecim filarem demokratycznej kolegialności jest oparcie na ocenie naukowej (peer review) wszelkich uniwersyteckich decyzji dotyczących zatrudnienia, awansów na stopnie i tytuły, oceny badań i dydaktyki (Sahlin & Eriksson-Zetterquist, 2016).
Gdy te trzy filary działają na uczelni sprawnie, oferują unikalny i wyjątkowo nowoczesny model dla umożliwiania rozwoju wiedzy (advancement of knowledge) i zapewniania jakości badań. Demokratyczna kolegialność stwarza warunki dla twórczości i umożliwia badaczom, by dzięki swojej profesjonalnej wiedzy działali w sposób niezawisły, by rozwijali i prezentowali swoje refleksje i idee niezależnie od innych istniejących interesów.
Bibliografia
McCormack,John, CarolPropper and SarahSmith (2013) “Herding Cats? Management and University Performance”, Economic Journal 124(578): F534-F564.
Sahlin, Kerstin, & Ulla Eriksson-Zetterquist (2016) Kollegialitet: En modern styrform. Lund: Studentlitteratur.
Waters, Malcolm (1989) Collegiality, Bureaucratization, and Professionalization: A Weberian Analysis. American Journal of Sociology. 94/5: 945-972.
Weber, Max (1922) Ekonomi och samhälle: Förståelsesociologins grunder. Lund: Agne Lundquist.