Kategoria: Głosy w dyskusji

[su_dropcap]S[/su_dropcap]zanowni Państwo,

Zachęcamy do podpisania przygotowanej przez nas petycji
[su_accordion]
[su_spoiler title=”Treść petycji” style=”fancy”] W bieżącym roku czekają nas wybory rektora, wydarzenie wielkiej wagi, dotyczące całej społeczności uniwersyteckiej. My, niżej podpisani, chcielibyśmy, aby stało się ono przełomowym dla myślenia o uniwersytecie jako instytucji demokratycznej, jako dobru wspólnym. Urzeczywistnienie takiej wizji uniwersytetu możliwe jest tylko pod warunkiem, że jego rektor zostaje wyłoniony jako rzeczywisty reprezentant wspólnoty uniwersyteckiej jako całości. Decyzje, które reprezentant ten będzie podejmować, powinny być motywowane odpowiedzialnością za i wobec wszystkich członków tej wspólnoty.
Dlatego też niżej podpisani apelują do Senatu o zorganizowanie otwartej kampanii wyborczej na stanowisko rektora i zapewnienie instytucjonalnych warunków jej przebiegu. Oczekujemy, że kandydaci, których lista powinna zostać ogłoszona odpowiednio wcześnie, będą przystępować do wyborów z programem, którego treść zostanie podana do wiadomości publicznej. W programie tym kandydaci ustosunkować się powinni do wyzwań i problemów środowiska, które będą reprezentować. Prócz kwestii związanych z funkcjonowaniem poszczególnych instytutów i wydziałów, w programach tych powinny się znaleźć informacje na temat polityki, jaką kandydaci zamierzają prowadzić względem poszczególnych stanów uniwersyteckich: pracowników technicznych i administracyjnych, studentów, doktorantów, adiunktów i pracowników samodzielnych. Zwracamy się również o przedstawienie – wraz z uzasadnieniem – kandydatur na stanowiska prorektorów i kanclerza uczelni. Dla urzeczywistnienia takiej wizji wyborów rektorskich postulujemy organizację cyklu debat z kandydatami, służących zapoznaniu się z ich programem wyborczym. Podczas tych spotkań publiczność będzie mogła zadawać pytania dotyczące interesujących ją aspektów polityki uczelnianej, jaką zamierzają prowadzić kandydaci. By móc rzetelnie spełnić swoją funkcję, debaty te powinny się odbyć w terminach poprzedzających odpowiednio termin wyborów i być otwarte dla wszystkich członków środowiska. Chcielibyśmy jednocześnie podkreślić, że nie postulujemy zmiany trybu, w jakim odbywają się wybory rektorów, ale przedefiniowanie ich znaczenia dla społeczności uczelni.
Wiele się dziś mówi o konieczności wprowadzenia większej przejrzystości procedur obowiązujących w świecie uniwersytetu i nauki. Zorganizowanie otwartej kampanii na stanowisko rektora stanowić będzie doskonały wzorzec jawności. Uprzednia znajomość kierunku polityki, jaką zamierzają prowadzić poszczególni kandydaci, stworzy możliwość demokratycznej kontroli i rozliczania rektorów ze zobowiązań podjętych wobec instytucji, którą reprezentują. Możliwość świadomego uczestnictwa w procesie wyborczym, zapewniona w ten sposób wszystkim członkom społeczności, nie tylko członkom Kolegium Elektorów, sprzyjać będzie kształtowaniu postaw obywatelskich i wytwarzaniu poczucia odpowiedzialności za dobro wspólne, tak na uczelni, jak i poza nią.
Tylko otwarta kampania wyborcza na stanowisko rektora da wspólnocie uniwersyteckiej, jako całości, poczucie samostanowienia, które jest w naszym przekonaniu kluczowe dla myślenia o autonomii uczelni. Chcielibyśmy, by autonomia, jaką cieszy się ta instytucja, przekładała się także na autonomię wszystkich jej członków, odzwierciedlając w ten sposób ducha humanizmu, w jakim powstawał uniwersytet. Pozbawiona tego, etycznego, wymiaru, autonomia uczelni traci kluczowy dla siebie wymiar. Demokratyczne upodmiotowienie w procesie wyborczym, o którym była mowa powyżej, jest ważnym krokiem na drodze do realizacji tego postulatu.
Niżej podpisani upatrują więc w zbliżających się wyborach rektora szansy nadania właściwego znaczenia pojęciu autonomii uniwersytetu, propagowania dobrych standardów instytucjonalnych oraz urzeczywistnienia idei uniwersytetu jako dobra wspólnego. Liczymy, że Senat Uniwersytetu podzieli ten pogląd i że zbliżające się wybory rektorów staną się przełomowym wydarzeniem w życiu naszej uczelni.

z wyrazami szacunku
Komitet Kryzysowy Humanistyki Polskiej

 

Anessi	Thomas	Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Bachórz	Agata	Uniwersytet Gdański
Badura	Kinga	Uniwersytet Warszawski
Baranowski	Paweł	Uniwersytet Łódzki
Barańska	Justyna	Uniwersytet Wrocławski
Batko	Roman	Uniwersytet Jagielloński
Bellwon	Bartosz	Uniwersytet Gdański
Bendyk	Mikołaj	Uniwersytet Warszawski
Bendyk	Mikołaj	Uniwersytet Warszawski
Berezowski	Marek	Politechnika Śląska
Bęczkowska	Urszula	Uniwersytet Jagielloński
Biały	Kamila	Uniwersytet Łódzki
Bielenin-Lenczowska	Karolina	Uniwersytet Warszawski
Bieńkowska – Terlecka	Joanna
Bogucki	Marcin	Uniwersytet Warszawski
Bogucki	Krystian	Uniwersytet Warszawski
Bojanowska	Edyta	Uniwersytet Warszawski
Borowska	Beata	Uniwersytet Warszwski
Borowska-Beszta	Beata	UMK
Borys	Marcin	Uniwersytet Warszawski
Brdulak	Jakub	Szkoła Główna Handlowa w Warszawie
Brylska	Aleksandra	Uniwersytet Warszawski
Brzezicka	Barbara	Uniwersytet Gdański
Brzostek	Dariusz	UMK Toruń
Bubczyk	Robert	Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie
Budzyński	Robert	Uniwersytet Warszawski
Bujak	Artur	Uniwersytet Jagielloński
Bukowski	Andrzej	Uniwersytet Jagielloński
Burski	Jacek	Uniwersytet Łódzki
Burszta	Wojciech	SWPS. Uniwersytet Humanistycznospołeczny
Butko	Igs	Uniwersytet Gdański
Byszewski	Jakub	Uniwersytet Jagielloński
Chełchowska	Katarzyna	Uniwersytet Warszawski
Chilmon	Władysław	Uniwersytet Warszawski
Chmielewski	Andrzej	PJATK
Chomczyński	Piotr	Uniwersytet Łódzki
Cichocki	Piotr	Uniwersytet Warszawski
CIEPIELA	KAMILA	Uniwersytet ŁÓDZKI
Cierzniewska	Ryszarda	UKW
Cieślak	Jan Piotr	Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Cieślińska	Barbara	Uniwersytet w Białymstoku
Ciżewska-Martyńska	Elżbieta	Uniwersytet Warszawski
Cydejko	Julia	Uniwersytet Jagielloński
Czapliński	Przemysław	Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Czarnota	Adam	Uniwersytet w Białymstoku
Czekaj	Rafał	Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie
Czerepaniak-Walczak	Maria	Uniwersytet Szczeciński
Czyczel	Alicja
Czyżewski	Marek	Uniwersytet Łódzki
Danielewiczowa	Magdalena	Uniwersytet Warszawski
Dąbek	Małgorzata	PW
Dąbrowska	Agnieszka	Uniwersytet Jagielloński
Dąbrowski	Maciej
Derra	Aleksandra	UMK Toruń
Dębska	Katarzyna	Uniwersytet Warszawski
Dolińska	Jagoda	Uniwersytet Warszawski
Domański	Marek	ASP Łódź
Domaradzka	Aleksandra	Uniwersytet Warszawski
Drabowicz	Tomasz	Uniwersytet Łódzki
Dudkiewicz	Magdalena	Uniwersytet Warszawski
Dworek	Mateusz	Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Dymmel	Anna	Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie
Dziekanowska	Małgorzata	Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie
Dzierzgowska	Anna	Uniwersytet Warszawski
Dzierzgowski	Sergiusz	WSZKiPZ PW
Dzięgielewska	Iga	Uniwersytet Warszawski
Dzionek-Kozłowska	Joanna	Uniwersytet Łódzki
Dzwonkowska-Godula	Krystyna	Uniwersytet Łódzki, Instytut Socjologii
Ejryszew	Borys	Uniwersytet Zaangażowany
Ejryszew	Marta	APS
Ejryszew	Wiktor	Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Engelking	Wojciech	Uniwersytet Warszawski
Faber-Wróblewska	Katarzyna	UP Kraków
Fabisiewicz	Ewa
Falkowski	Paweł	Uniwersytet w Białymstoku
Ferenc	Kamila	Uniwersytet Warszawski
Ferenc	Piotrowska Maria	Uniwersytet Warszawski
Fila	Aleksandra	Uniwersytet Jagielloński
Florysiak	Michał	Uniwersytet Warszawski
Fryc	Oliwia	Uniwersytet Warszawski
Gabrielczak	Piotr	Uniwersytet Łódzki
Galent	Marcin	Uniwersytet Jagielloński
Gawlik	Radosław	absolwent Politechniki Wrocławskiej
Gdula	Maciej	Uniwersytet Warszawski
Gesella	Aleksandra	Uniwersytet Gdański
Gieorgica	Jerzy Paweł	Uniwersytet Przyrodnioczo-Humanistyczny w Siedlcach
Głowacka	Ewelina	Uniwersytet w Białymstoku
Goczyńska-Grondas	Agnieszka	Uniwersytet Łódzki
Gołaszewski	Filip	Uniwersytet Warszawski
GONET	MACIEJ	Politechnika Śląska
Gońda	Marcin	Uniwersytet Łódzki
Gorlach	Krzysztof	Uniwersytet Jagielloński
Gospodarczyk	Marta	Uniwersytet Warszawski
Gozdecki	Gustaw	Uniwersytet Warszawski
Grabowska	Katarzyna	Uniwersytet Warszawski
Grabowska	Joanna	UMK
Grinberg	Daniel	UwB
Gromak	Zbigniew	Uniwersytet w Białymstoku
Grzegorczyk	Karolina	Uniwersytet Warszawski
Grzesik	Iwona	Uniwersytet Opolski
Grzeszkiewicz-Radulska	Katarzyna	Uniwersytet Łódzki
Harasimowicz	Julia	Uniwersytet Warszawski
Hasiuk-Świerzbińska	Magdalena	Akademia Teatralna
Hass	Weronika
Helak	Monika
Herczyńska	Sara	Uniwersytet Warszawski
Horolets	Anna	UG
Hostyński	Lesław	Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie
Hryciuk	Renata	Uniwersytet Warszawski
Hummel	Agata	Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Jabłoński	Wojciech	Uniwersytet Łódzki
Jacyno	Małgorzata	Uniwersytet Warszawski
Jakieła	Kinga	Uniwersytet Warszawski
Jakubowicz-Prokop	Zofia	Uniwersytet Warszawski
Jamka	Ryszard	Uniwersytet Warszawski
Jurkowski	Kajetan	Uniwersytet Warszawski
Kaczmarczyk	Brian	Uniwersytet Warszawski
Kaczmarek	Łukasz	Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Kaleta	Marek	Uniwersytet Warszawski
Kalinowski	Jan	Uniwersytet Warszawski
Kalinowski	Mateusz	Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Kałamucka	Wioletta	Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie
Kałuża	Krystyna	Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego
Karczewski	Maciej	Uniwersytet w Białymstoku
Kaźmierczak	Magda	Uniwersytet Warszawski
Kaźmierska	Kaja	Uniwersytet Łódzki
Kącka	Eliza	Uniwersytet Warszawski
Kielak	Aleksandra	Uniwersytet Śląski
Kilias	Jarosław	Uniwersytet Warszawski
Klewenhagen	Adam	Uniwersytet Warszawski
Klimont	Gabriel	Uniwersytet Warszawski
Kocik	Krzysiek	Uniwersytet Jagielloński
Kociuba	Jolanta	Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie
Kokoszka	Karol	Uniwersytet Warszawski
Kolasa-Nowak	Agnieszka	Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie
Koliński	Rafał	Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Kołodziejska	Marta
Kondrat	Krzysztof	absolwent UwB
Konecki	Krzysztof	Uniwersytet Łódzki
Koper	Beata	Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Kordasiewicz	Anna	Uniwersytet Warszawski
Korolczuk	Elżbieta	Uniwersytet Warszawski
Korus	Norbert	Uniwersytet Gdański
Kostera	Monika	Bradford University
Kostyra	Karolina	Uniwersytet Śląski
Kościńska	Justyna	Uniwersytet Warszawski
Kowalczyk	Izabela	UAP Poznan
Kowalska	Beata	Uniwersytet Jagielloński
Kowalska	Małgorzata	Uniwersytet w Białymstoku
Kowszuk	Karolina
Kowzan	Piotr	Uniwersytet Gdański
Kozek	Wiesława	Uniwersytet Warszawski
Kozłowski	Maciej	Uniwersytet Łódzki
Krajniak	Radosław	Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
Krawczuk	Agnieszka	Uniwersytet Gdański
Krawczyk	Stanisław	Uniwersytet Warszawski
Kronenberg	Jakub	Uniwersytet Łódzki
Krot	Bartosz	Uniwersytet w Białymstoku
Krot	Michał	Uniwersytet w Białymstoku
Król	Agnieszka	Uniwersytet Jagielloński
Krzykawski	Michał	Uniwersytet Śląski
Kubicki	Roman	Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Kubik	Karolina	Uniwersytet Artystyczny w Poznaniu
Kubisa	Julia	Uniwersytet Warszawski
Kubisa	Julia	Uniwersytet Warszawski
Kucharczyk	Katarzyna
Kuczyński	Jacek	Uniwersytet Warszawski
Kulesza	Dariusz	Uniwersytet w Białymstoku
Kulig	Joanna
Kurzej	Michał	UJ
Kusiak	Joanna	ASP Warszawa
Kusio	Urszula	Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie
Kussy	Angelina	Uniwersytet Warszawski
Kuter	Patrycja	Uniwersytet Warszawski
Kuziak	Michał	Uniwersytet Warszawski
Kwiatkowska	Magdalena	Uniwersytet Warszawski
Kwiatkowska	Paulina	Uniwersytet Warszawski
Kwiatkowski	Leszek	Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Kwiatkowski	Mateusz	Uniwersytet Warszawski
Laskowski	Piotr	Uniwersytet Warszawski
Latkowski	Paweł	UJ
Lawrynow	Daria	Uniwersytet Warszawski
Lechnio	Maciek	Uniwersytet Warszawski
Leniarska	Aleksandra	Uniwersytet Warszawski
Leonik	Jacek	Wyższa Szkoła Bezpieczeństwa w Poznaniu
Lesisz	Ludmiła	Uniwersytet Warszawski
Leszczyński	Filip	Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Leśniak	Piotr	The University of Edinburgh Wlk. Brytania
Leśniewicz	Filip	Uniwersytet Jagielloński
Lipiński	Kamil	Uniwersytet Warszawski
Lis	Maciej	Uniwersytet Warszawski
Lizak	Marta
Łątkowski	Mikołaj	Uniwersytet Warszawski
Łoś	Iwo	Uniwersytet Warszawski
Łuczyn	Ryszard	Uniwersytet Warszawski
Łuszyńska	Izabela	Uniwersytet w Białymstoku
Mackiewicz	Michał	Uniwersytet Łódzki
Madyda	Aleksander	Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
Majewski	Jacek	Politechnika Śląska
Malawska	Sonia	Uniwersytet Warszawski
Maleszyk	Michał	Uniwersytet Gdański
Malinowska	Ewa	Uniwersytet Łódzki
Malinowska	Joanna	Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Markiewicz	Barbara	Uniwersytet warszawski
Matera	Paulina	Uniwersytet Łódzki
Matera	Rafał	Uniwersytet Łódzki
Matysiak	Jakub	Uniwersytet Warszawski
Mazur	Joanna	Uniwersytet Warszawski
Mazurkiewicz	Jakub	Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie, Wydział Zarządzania Kulturą Wizualną
Michalik	Piotr	Uniwersytet Warszawski
Mierzejewski	Mikołaj	Uniwersytet Warszawski
Mieszkowska	Martyna	Uniwersytet Warszawski
Minda	Małgorzata	Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Misztal	Wojciech	Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie
Moll	Łukasz	Uniwersytet Śląski
Morozewicz	Marzanna	Uniwersytet w Białymstoku
Motyl	Karol	Akademia im. Jana Długosza w Częstochowie
Mrowiński	Paweł	Uniwersytet Warszawski
Mroz	Mateusz	Uniwersytet Warszawski
Mrozowicki	Adam	Uniwersytet Wrocławski
Mucha	Janusz	AGH w Krakowie
Murawska	Santana	Uniwersytet Śląski
murzicz	sandra
Myślińska	Paulina	Uniwersytet Warszawski, Instytut Romanistyki
Nowak	Andrzej	Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Instytut Historii
Nowakowicz	Barbara	Uniwersytet Warszawski
Nowicka	Magdalena	Uniwersytet Łódzki
Nowosad	Mścisław	Uniwersytet Warszawski
Nurek-Malinowska	Małgorzata	Uniwersytet Warszawski, Wydział Fizyki
Ochinowski	Tomasz	Uniwersytet Warszawaski
Odziemczyk	Idalina	Uniwersytet Jagielloński
Olesik	Marta
Olędzki	Michał	Uniwersytet Warszawski
Onyszkiewicz	Maria	Uniwersytet Warszawski
Opara	Natalia
Orzechowski	Jan	Uniwersytet Warszawski
Osiński	Grzegorz	WSKSiM
Osiński	Zbigniew	Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie
Ostolski	Adam	Uniwersytet Warszawski
Ostrowska	Agata	Uniwersytet Warszawski
Ostrowski	Piotr	Uniwersytet Warszawski
Ozimek	Magdalena	Uniwersytet Opolski
Pałka	Przemysław
Pańków	Marcin	Uniwersytet w Białymstoku
Partyga	Ewa	IS PAN
Paszyński	Piotr	Uniwersytet Warszawski
Pawlaczyk	Daria	Uniwersytet Gdański
Pawlik	Adam
Paždjerski	Dušan-Vladislav	Uniwersytet Gdański
Perzycka	Elzbieta	Uniwersytet Szczeciński
Pieniążek	Paweł	Uniwersytet Łódzki
Pietruczuk	Katarzyna	Uniwersytet Warszawski
Podemski	Krzysztof	Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Podskarbi	Marek	Uniwersytet Gdanski
Pokropski	Marek	Uniwersytet Warszawski
Polak	Beata Anna	Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Polak	Tomasz	Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Popko	Dariusz	Uniwersytet w Białymstoku
Popow	Karol	Uniwersytet Warszawski
Pospieszna	Anna	Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Pospiszyl	Michał	Polska Akademia Nauk
Potulicka	Eugenia	Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Prorok	Lucyna	Uniwersytet Łódzki
Przeniosło	Radosław	Uniwersytet Warszawski
Przychodzeń	Halina	Uniwersytet Warszawski
Pytlik	Michał	Uniwersytet Opolski
Pytlik	Szymon	Uniwersytet Opolski
Radomski	Andrzej	Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie
Rafa	Katarzyna	Uniwersytet Jagielloński
Rapp	Natalia	Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Ratecka	Anna	Uniwersytet Jagielloński
Raube	Sławomir	Uniwersytet w Białymstoku
Rek-Woźniak	Magdalena	Uniwersytet Łódzki
Rosiński	Maciej	Uniwersytet Warszawski
Rozmus	Mateusz	AGH
Rudnicka	Joanna
Rukat	Rafał	Uniwersytet Warszawski
Rybak	Marta	Uniwersytet Warszawski
Rylska	Izabella	Uniwersytet Warszawski
Rzeńa	Agnieszka	Uniwersytet Łódzki
Sajdak	Tadeusz	Uniwersytet Warszawski
Sawczuk	Michał	Uniwersytet Jagielloński
Schmidt	Jagoda	Uniwersytet Warszawski
Scisly	Aleksandra	Uniwersytet warszawski
Sidor	Ewa	Politechnika Białostocka
Siemaszko	Agata	Uniwersytet Gdański
Siuda	Anna	Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Skiba	Sławomir	Uniwersytet Opolski
Skóra	Pola	Uniwersytet Warszawski
Skrzypczak	Alicja	Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Skuczyńska	Beata	Uniwersytet Warszawski
Sobolewska	Anna	Uniwersytet Warszawski
Sochoń	Karolina	Uniwersytet w Białymstoku
Sokołowicz	Mariusz	Uniwersytet Łódzki
Sommer	Łukasz	Uniwersytet Warszawski
Spiewak	Jan	Uniwersytet Warszawski
Stachowiak	Jerzy	Uniwersytet Łódzki
Stambulski	Michał	Uniwersytet Wrocławski
Stańczyk	Filip	Uniwersytet Jagielloński
Staroszczyk	Magdalena	Uniwersytet Warszawski
Stawicki	Andrzej	Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie
Stawicki	Krzysztof
Stec	Piotr	UO
Stefaniak	Łukasz	Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie
Stępień	Miłosława
Susmanek	Ella	Uniwersytet Muzyczny Fr. Chopina
Szarfenberg	Ryszard	Uniwersytet Warszawski
Szarota	Zofia	Uniwersytet Pedagogiczny
Szczepanik	Jaroslaw	Uniwersytet Warszawski
Szcześniak	Magda	Uniwersytet Warszawski
Szefler	Jakub	Uniwersytet Gdański
Szmiot	Dagmara	UG
Sztaudynger	Jan Jacek	Uniwersytet Łódzki
Szumiło	Mirosław	Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej
Szumowski	Maciej	Uniwersytet Warszawski
Szurpicki	Marcin	Uniwersytet w Białymstoku
Szyłak	Magdalena	Uniwersytet Gdański
Szymańska	Justyna	Uniwersytet Warszawski
Śmiechowski	Kamil	Uniwersytet Łódzki
Śpiewak	Jan	Uniwersytet Warszawski
Takeuchi	Monika	Uniwersytet Warszawski
Teleżyńska	Helena	Uniwersytet Warszawski
Teleżyńska	Irena	Uniwersytet Warszawski
Temkin	Aleksander	Uniwersytet Warszawski
Trela	Grzegorz	Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie
Trzask	Maciej	Uniwersytet Warszawski
Tubelewicz	Piotr	Uniwersytet Warszawski
Tylicka	Roksana	Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Wachowski	Jacek	Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Walczak-Duraj	Danuta	Uniwersytet Łódzki
Walendziuk	Łukasz	ASP w Warszawie
Walkiewicz	Lech	UMK w Toruniu
Waniek	Katarzyna	Uniwersytet Łódzki
Warakomska	Aleksandra	Uniwersytet Gdański
Warat	Marta	Uniwersytet Jagielloński
Warwas	Izabela	Uniwersytet Łódzki
Wasilewski	Marcin	Uniwersytet Łódzki
Wąsiewicz	Ewelina	Uniwersytet Łódzki
Werner	Mateusz	UKSW
Wiaderny	Jacek	Uniwersytet Warszawski
Wielgo	Jakub	Uniwersytet Warszawski
Wierzbicka	Katarzyna	Uniwersytet Warszawski
Wiewiorowski	Jacek	Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Więch	Magdalena	Uniwersytet w Białymstoku
Wijaczka	Jacek	UMK w Toruniu
Willaume	Małgorzata-Julia
Wiśniewska	Maria	Uniwersytet Warszawski
Wiśniewski	Tomasz	Uniwersytet Warszawski
Witkowska	Diana
Witkowska	Halszka	Uniwersytet Warszawski
Witowski	Dariusz	DSW we Wrocławiu
Wołkowicz	Anna	Uniwersytet Warszawski
Woroniecka	Marta
Woźniak	Monika	Uniwersytet Warszawski
Woźniak	Wojciech	Uniwersytet Łódzki
Wójcik	Szymon	Uniwersytet Łódzki
Wójtowski	Michał	Uniwersytet Warszawski
Wróblewski	Jarosław	Uniwersytet Muzyczny Fryderyka Chopina
Wysłobocki	Tomasz	Uniwersytet Wrocławski
Zalewska	Elżbieta	Uniwersytet Łódzki
Załuski	Tomasz	Uniwersytet Łódzki
Zapała	Agnieszka	Uniwersytet Jagielloński
Zaporowski	Zbigniew	Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie
Zasztowt	Leszek	Uniwersytet Warszawski
Zawisza	Rafał	Uniwersytet Warszawski
Zbrożek	Aleksander	Uniwersytet Warszawski
Zglińska	Małgorzata	Warszawski Uniwersytet Medyczny
Zgliński	Marcin	Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie
Zmysłowska	Agnieszka	Uniwersytet Warszawski
ZNP	UwB	Związek Nauczycielstwa Polskiego Pracowników Uniwersytetu w Białymstoku
Zowczak	Magdalena	Uniwersytet Warszawski
Zubik	Mateusz	Akademia Muzyczna w Krakowie
Żłobicki	Wiktor	Uniwersytet Wrocławski

 

[/su_spoiler]
[/su_accordion]

która jest  jest częścią ogólnopolskiej kampanii Komitetu Kryzysowego na rzecz otwarcia wyborów rektorskich w ośrodkach naukowych. Tę samą petycję w formie listu otwartego będziemy kierować do senatów uczelni bezprzymiotnikowych z uwzględnieniem podpisów sygnatariuszy pochodzących z danego ośrodka akademickiego.

Nasz list ma na celu zmianę stanu rzeczy, w którym wybory rektorskie – choć faktycznie mające decydujące znaczenie dla wszystkich członków społeczności akademickiej – są śledzone jedynie przez garstkę zainteresowanych. Chcemy, by wszyscy, niezależnie od tego, czy są studentami, czy dziekanami wydziałów, mieli możliwość wpływu na to, co kandydat na rektora będzie uczelni oferował; by wszyscy chętni mogli zadać pytania i wystosować żądania; by wszyscy niezadowoleni ze status quo mieli szansę wyartykułować swoje potrzeby wobec samych kandydatów. Chcemy, by wybory rektorskie były demokratyczne nie tylko w sensie proceduralnym, ale by stały się naprawdę naszą sprawą.

[emailpetition id=”1″]

Prof.  Karol Tarnowski

Nie będę udawać, ze znam się na czymś, na czym się nie znam lepiej niż tylu zainteresowanych i zatroskanych humanistów. Nie umiem wchodzić w subtelne próby naprawiania obecnego systemu szkolnictwa wyższego, który uwazam za fatalny.

Jestem zmartwiony krótkim tekstem doktoranta psychologii z Poznania, Łukasza Budzicza (zob. Gazeta Wyborcza, 24-25 maja), który ów system, który w sposób zmasowany poddajemy krytyce, całkowicie popiera. Przeczytawszy tę obronę uświadomiłem sobie, jak głęboko sięga – także wśród naukowców – tąpnięcie generacyjne w Polsce, a może i na zachodnim świecie. Łukasz Budzicz nie ma najmniejszego pojęcia o odziedziczonej idei humanistycznego uniwersytetu i jego wartości, a jeżeli ją zna, to jej nie akceptuje. W tej sytuacji – o ile przyjąć, że jego pogląd jest reprezentatywny – cała dyskusja i wszystkie boje nas, humanistów, wydają się bezsensowne i z ideą uniwersytetu po prostu trzeba się będzie pożegnać. Nie wiem czy dałaby coś dyskusja „prywatna”, np. w ramach poszczególnych instytutów lub katedr. Dla naszego autora najważniejsze są „obiektywne kryteria”, cytowalność w liście filadelfijskiej (prac polonistycznych? Filozofii polskiej?), unikania oceny „kolesiów”. Krótko mówiąc prawie wszystko w nowym systemie caca. Tymczasem, nie tylko z moich własnych naiwnych przemyśleń, ale z lektury tak wybitnych humanistów, jak prof.prof. Andrzej Walicki, Andrzej Mencwel, Piotr Sztompka, Ireneusz Krzemiński i wszyscy ci, którzy dotychczas wypowiadali się w naszej akcji Komitetu Kryzysowego Humanistyki Polskiej, wynika, ze ów system – dzieło prof. Kudryckiej – oparty jest na całkowitej i celowej reorientacji idei humanistycznego uniwersytetu w kierunku, który trzeba by określić jako likwidatorski i niszczycielski. Ta idea uniwersytetu – która nota bene kłóci się z uniwersytetami „przymiotnikowymi”: pedagogicznym, ekonomicznym, rolniczym itp. – miała tworzyć kuźnię pracy naukowej i wspólnoty uczonych na różnym stopniu rozwoju, pracy, której przyświecała wizja człowieka zwróconego ku wyższym wartościom, uosobionym w prawdzie o samym człowieku i świecie. Praca ta może dokonywać się tylko w podmiotach wolnych i zainteresowanych samą tą pracą, a nie jej rozgłosem, poczytnością, zastosowaniami czy konkurencyjnością w stosunku do innych naukowców, ośrodków badawczych, uniwersytetów czy krajów. Nie da się jednak nikomu wyperswadować, że tak rozumiana idea uniwersytetu jest sama wartością: jeżeli dla kogoś nie jest to żadną wartością, to wszelka argumentacja ze strony humanistów trafia w próżnię. Wydaje się bowiem oczywiste, że rezultatów pracy naukowej nie da się wymierzyć. Tymczasem cały etos reformy zmierza w kierunku kwantyfikacji, która, niemość, że nieuchronnie tworzy fikcje – bowiem wartość i pracy humanistów nie są wymierzalne – to jeszcze w równie nieuchronny sposób prowadzi do ducha konkurencji: ten jest lepszy, kto ma więcej punktów, ponieważ zarazem może dostać więcej pieniędzy, zasadniczo na badania. Andrzej Mencwel znakomicie scharakteryzował w trzech punktach podstawowe błędy reformy i jej skutków. (1) „decydenci przestali w ogóle rozumieć różnice pomiędzy kwantyfikacją a waloryzacją. Ocena wartości nauki musi być zawsze jakościowa, nigdy ilościowa i jest procesem tak złożonym, że nie mieści się on w obecnych procedurach.”Ocena w świecie nauk humanistycznych może pochodzić tylko od gremiów kompetentnych znawców, do których teoretycznie mogą, ale nie muszą należeć recenzenci pism z „listy filadelfijskiej”. Są dziedziny – i wstyd to przypominać np. młodym – które nie maja najmniejszych szans ani potrzeby (poza imponderabilium finansowym) dostać się na „listę filadelfijską”; należą tu prace z dziedziny historii kultury polskiej, które nikogo poza Polską nie interesują – czy nie mają z tego powodu prawa do istnienia? Na temat tłumaczeń i osławionej „cytowalności” napisano już krytycznie wiele. Jeśli ktoś ma co do tego wątpliwości, niech postara się przeczytać teksty znakomitego i uznanego historyka myśli polskiej i rosyjskiej, Andrzeja Walickiego: póki pisał – zawsze po angielsku – o filozofii rosyjskiej, póty był wydawany i cytowany; kiedy chciał wydać książkę o filozofii polskiej (związanej tematycznie z rosyjską), wrota wydawnictw i periodyków zamknęły się przed nim. Bycie wydawanym za granicą i cytowanym bynajmniej nie jest nieomylnym świadectwem jakości naukowej prac humanistycznych. Ale bo też (2) decydenci utożsamiają finansowanie nauki z jej wartościowaniem. Jest tak dlatego, że liczą się przede wszystkim zwycięstwa nad konkurentami „wiodących uczelni”, które mają się odznaczać „innowacyjnością” i – co nie zawsze jest otwarcie przyznawane – zastosowaniem owych innowacji do techniki i gospodarki. Gdyby tak było, to nauka stawałaby się cichcem przybudówką do cywilizacji technicznej, a nie autonomicznym i „autotelicznym” rozwojem kultury uprawianej przez ludzi nauki – a wiec sprawą najpierw „ducha”, a dopiero potem „ciała”. Kultura naukowa uniwersytetów powinna być sama „kulturotwórcza”, promieniować na otoczenie tworząc środowiska kulturalne, co jest szczególnie istotne dla ośrodków młodszych, o mniejszych tradycjach, ale chcących jednak zaistnieć. Naturalnie te słabsze ośrodki są bardziej podatne na zaniżanie poziomu wymagań i powinny być przez odpowiednie gremia monitorowane – ale to nie powód, by o nich zapominać i je lekceważyć. Sprawa ta wiąże się ściśle z innym (3), wymienionym przez Mencwela punktem: „utożsamieniem zarządzania nauki z uprawianiem nauki. Reformy ostatnich lat skutkowały centralizacja i biurokratyzacja zarządzania nauką, wszystkie jej ważne decyzje skupiono w rekach władzy politycznej oraz jej nominatów”. Centralizm i odgórne zarządzanie jest odwiecznym marzeniem każdej władzy i wszystkich urzędników, ale kłóci się to w tym wypadku z – jak pisze Mencwel – „autonomią uczelni, samorządnością środowisk naukowych, inwencji zespołów oraz indywidualności’. Nie można bezkarnie – to znaczy bez fatalnych skutków dla rozwoju kultury – chcieć wszystkim zarządzać i wszystko kontrolować. Do tego ma prowadzić osławiona parametryzacja oraz „trzymanie na krótkiej smyczy” naukowców, którzy poprzez system grantów muszą sami nieustannie walczyć o swój byt nie tylko naukowy, ale nawet materialny tout court. Myślę, że zbyt niskie nakłady na naukę i nieustanny wyścig o granty musi prowadzić do obniżania standardów etycznych i owego „kolesiostwa”, którego obawia się p. Budzicz, a od którego wypatruje zbawienia w obcojęzycznych recenzjach. Tam bowiem, gdzie wszystkie pomoce finansowe należy nieustannie wywalczać, tam musi się wkraść pokusa chodzenia na skróty i możliwej eliminacji konkurentów, co mniej zagrażało systemowi etatowemu.

Z tekstu naszego doktoranta wyziera pewnego rodzaju zawiść w stosunku do naukowców, którzy funkcjonują na innych obrotach, którzy chcą spokojnie pisać ksiązki i chcieć móc myślowo dojrzewać bez kurczowej walki o jak najszybciej wykazywalną produkcję. Człowiek nie jest – wbrew La Mettriemu – maszyną i naukowców nie należy szantażować wymogiem nieustannej produktywności i sprawdzalności. Cały system jest świadectwem braku, staromodnie brzmiącego, zaufania do rytmu autonomicznie pracujących naukowców. Zaufanie może, co prawda, być nadużywane, ale na tym polega ryzyko każdego zaufania, bez którego jednak niemożliwe jest ludzkie życie.

Humanistyka jest kością w gardle urynkowienia, które ma ewidentnie zapędy totalitarne, to znaczy chce objąć całość rzeczywistości. Ale jak wszystkie twory ludzkie, kapitalizm i urynkowienie mają swoje granice w tym, co urynkowić się z istoty nie da. Jest nim de iure po prostu człowiek w świecie, w którym wiedzie on swoją indywidualną egzystencję, gdzie czuje, myśli, marzy czy tworzy – to wszystko, co stanowi przedmiot humanistyki, w stopniu, w jakim przekuwa się to w dzieła kultury. Chcieć to zdusić wtykając w ramy, w których się nie mieści, to – bez względu na to, co myślą o tym nie-humaniści czy po prostu ambitni młodzi – powoli uśmiercać duchowe cywilizacje zachodu, a także wschodu.

 

Piotr Graczyk

Autonomia uniwersytetów (obejmująca wszelkie wewnętrzne regulacje a także wolność dyskusji i badań naukowych) jest tradycyjnie jednym z filarów społeczeństwa obywatelskiego w naszym kręgu cywilizacyjnym – uniwersytety są bowiem ostoją wolności słowa i wartości nieutylitarnych. Jednak każdy uniwersytet musi być w taki czy inny sposób finansowany i w konsekwencji wpisywać się w cele, jakie mu wyznaczają fundatorzy: państwo, albo związki wyznaniowe, albo wielki kapitał („opodatkowujący” się na rzecz uniwersytetu – który jest jednym z instrumentów wpływania na społeczeństwo – w formie wysokiego czesnego płaconego przez bogatych albo fundowania stypendiów i kredytów dla biedniejszych). Tam gdzie uniwersytety są prywatne, ich celem jest reprodukcja elit finansowych i politycznych zainicjowana przez same te elity (co wiąże się też oczywiście z kooptacją zdolnych jednostek spoza elit). Tam gdzie uniwersytety są finansowane z podatków, demokratyczne państwo dbać powinno o to, aby otwierały drogę awansu społecznego dla nieuprzewilejowanych i umożliwiały rozwój tych dziedzin gospodarki i kultury, które bez wsparcia państwa nie przetrwają, a których istnienie jest korzystne z punktu widzenia sprawiedliwości i dobrobytu. Uniwersytet to inwestycja państwowa, której celem jest lepsze życie w państwie – a nie będzie ono lepsze bez uniwersytetów dostępnych dla wszystkich obywateli, biednych i bogatych, mieszających w wielkich i w małych miastach – sama bowiem obecność instytucji, w których chodzi o prawdę i swobodne jej poszukiwanie a nie o zysk wpływa korzystnie na życie społeczne.

Z tego punktu widzenia ocena badań naukowych prowadzonych na uniwersytetach jest sposobem kontrolowania przez państwo realizacji tych egalitarystyczych i uniwersalistycznych celów. Tymczasem w Polsce przybiera ona dzisiaj kształt czegoś w rodzaju biurokratycznych igrzysk sportowych zorganizowanych przez państwo, w których nagrodą za sprawność w wypełnianiu ankiet i rozwiązywaniu testów (za pomocą specyficznego, oderwanego od wszelkiej rzeczywistości żargonu) jest przetrwanie poszczególnych jednostek badawczych. To zupełne nieporozumienie. Nawet jednak gdyby odbiurokratyzować procedury oceniania, pozostaje kwestia ich celu. I tutaj pojawia się znamienny błąd – że ocena badań naukowych ma służyć odcedzeniu placówek lepszych od gorszych i nagrodzeniu finansowemu lepszych (a także „ukaraniu” gorszych, przez odcięcie ich od finansowania). Tymczasem już w Platońskim Państwie Sokrates argumentuje, że pomaganie dobrym a szkodzenie złym to marny sposób rozumienia sprawiedliwości.

Ocena osiągnieć naukowych i dydaktycznych poszczególnych pracowników i jednostek badawczych oraz całych uczelni musi zostać podporządkowana innemu celowi – powinna mianowicie sygnalizować gdzie cele wyznaczone przez państwo udaje się osiagnąć a gdzie nie – po to, aby właśnie wspierać i motywować te instytucje, które mają słabsze wyniki. Celem jest stworzenie w skali całego kraju jak najwększej ilości jak najlepszych uniwersytetów – uniwersytet jest bowiem instytucj służącą dobru wspólnemu, miasta w których działają uniwersytety, są lepszymi miejscami do życia, inaczej w nich się oddycha. Dobre uniwersytety to przede wszystkim takie, w których naukowcy tworzą spontanicznie wspólnoty i środowiska badawcze, budujące trwałe tradycje naukowe. Dobre uniwersytety to takie w których powstają „szkoły” naukowe, a zatem żywe społeczności wyznające pewne zasady i budujące pewne języki i tradycje naukowe (również przez dyskusje wewnętrze i spory z innymi szkołami). Pochodnymi działania takich „szkół naukowych” – zawsze ostatecznie niesformalizowanych, to znaczy działających w oparciu o „przyjaźnie naukowe” a nie formalne zasady członkowstwa – mogą być takie wspólne przedsięwzięcia jak rozmaite publikacje, czasopisma, konferencje i kongresy, które pozwalają ma komunikację międzyśrodowiskową. Na dobrym uniwersytecie takie środowiska kwitną. Na złym ich nie ma. Najlepiej żeby było ich wiele na każdej uczelni, żeby ze sobą szlachetnie i swobodnie rywalizowały, żeby nie tworzyły klik i nie wygryzały się wzajemnie (władze państwowe mogłyby tu pełnić funkcje rozjemcze).

Ocenianie badań naukowych powinno mieć zatem raczej charakter „lekarski” a nie „sportowy”: ma ono ukazywać miejsca słabe, aby można je było wspierać i leczyć, a nie wskazywać na miejsca najsilniejsze po to, aby je promować kosztem innych. Nie chodzi o centralizację odosobnionych wyczynowców-geniuszów, tylko o równe rozłożenie sił intelektualnych w kraju i podniesienie poziomu miejsc najbardziej zaniedbanych (można tu przeprowadzić analogię do rozwoju miast: nie jest dobre takie miasto, w którym kipiące od pieniędzy centrum otoczone jest dzielnicami nędzy, do których nie można się zapuszczać bez odbezpieczonych karabinów maszynowych; dobre są miasta równomiernie rozwinięte, z pięknymi, dobrze zorganizowanymi przestrzeniami i budynkami publicznymi, dobrą miejską komunikacją itd.).

Jak oceniać? Oceniać można tylko po owocach: publikacjach, czasopismach, konferencjach itd. Zasada powinna być jedna, całkowicie odmienna od obecnie obowiązującej: nie może być podziału miejsc publikacji (oraz wydarzen naukowych) na lepsze i gorsze (listy czasopism punktowanych, wyższe ocenianie publikacji zagranicznych niż krajowych itd). Nie chodzi bowiem o to, żeby lepsi naukowcy udzielali się w miejscach uznawanych za lepsze a gorsi â w tych uznawanych za gorsze. Nie powinno nam zależeć na utrwaleniu podziałów, ale na możliwości ulepszania słabszych ogniw systemu. Oceniać zatem trzeba z osobna wszystkie publikacje i wydarzenia â w ten sposób słabsza dotąd instytucja, mająca na koncie dobre publikacje i wydarzenia automatycznie staje się lepsza.

Ta ocena powinna być zadaniem specjalnej komisji oceniającej (wzorowanej na Centralnej Komisji Stopni i Tytułów). Jej wszystkie decyzje i oceny powinny być jawne. Nie ma sposóbu całkowicie bezstronnego urządzenie takich komisji, ale jawność działania (przy równie jawnej koniecznej stronniczości ocen, wynikającej z przynależności do różnych szkół i tradycji) sprzyjać będzie na dłuższą metę demokratycznemu podziałowi sił wewnątrz takich komisji.Członkowie komisji nie powinni obłudnie odwoływać się do rzekomo bezstronnych formalnych reguł ale oceniać wedle swego najgłębszego przekonania jakościowo każdą publikację i wydarzenie. Dobór członków komisji będzie mial zatem znaczenie „polityczno-naukowe”, ale lepszy spór jawnie polityczny niż chowanie go za rzekomo neutralnymi (a za to łatwiej biurokratyzowalnymi) kryteriami.

Prof. Zbigniew Osiński

Każda ocena ma sens tylko wtedy, gdy jest rzetelna i obiektywna, bo tylko wówczas daje nam przydatne i wiarygodne informacje. Kryteria oceny muszą być bezstronne, niedyskryminujące i adekwatne do ocenianej rzeczywistości. Tak więc narzędzia pomiaru muszą dostarczać danych pozwalających na wystawienie oceny rzetelnej i obiektywnej przy zastosowaniu wspomnianych kryteriów. Należy je dobierać z uwzględnieniem specyfiki funkcjonowania ocenianej rzeczywistości. Nie każde bowiem narzędzie nadaje się do pomiaru i oceny dowolnej rzeczywistości. To truizmy, ale ich przypomnienie jest niezbędne w kontekście dyskusji o zasady oceniania badaczy humanistów.

Czy w realiach polskiej humanistyki zasadne jest stosowanie ocen bazujących głównie na punktach za publikacje w czasopismach?

Zasady oceny preferują publikowanie po angielsku w czasopismach z wyliczonym wskaźnikiem impact factor, czyli indeksowane w komercyjnej bazie Web of Science i umieszczane corocznie w „Journal Citation Report”. Inne czasopisma, obecne na tzw. ministerialnej liście B, pozwalają na zdobycie kilkukrotnie mniejszej liczby punktów mimo, że część z nich spełnia wszelkie kryteria dobrego czasopisma naukowego, o czym świadczy indeksowanie w bazie Scopus i posiadanie innego wskaźnika wpływu – SJR. Monografie i syntezy, mimo, że dla humanisty są największym osiągnięciem, także są niżej punktowane niż artykuły w czasopismach z wyliczonym IF.

U podstaw tego systemu oceny leży teza, że wartościowe prace publikują jedynie nieliczni badacze w dosyć ograniczonej grupie czasopism. W związku z tym sięganie po inne czasopisma to strata czasu. Taki system jest dalekim efektem badań Alfreda Lotki z lat 20. XX wieku, który miał ustalić, iż większość ważnych prac naukowych jest dziełem niewielkiej grupy badaczy oraz badań Samuela Bradforda z lat 30. XX wieku, który stwierdził, iż zdecydowaną większość wartościowych prac naukowych opublikowano w niedużej grupie czasopism. Jednakże wartość tych ustaleń jest obecnie negowana ze względu na niemożność uzyskania podobnych wyników w przypadku analizowania czasopism z większości dyscyplin naukowych, zwłaszcza z obszaru humanistyki i nauk społecznych. Polscy reformatorzy najwyraźniej zapomnieli, że Bradford ustalił jedynie, iż można wyodrębnić kilka wyraźnych grup czasopism w zależności od częstotliwości występowania w nich artykułów z danej dyscypliny czy specjalności naukowej, ale praktyka instytucji oceniających badaczy, pod wpływem Eugene Garfielda zaczęła utożsamiać te grupy z jakością publikowanych w nich artykułów. Wzbogacenie wskaźników wyliczonych w oparciu o prawo Bradforda analizą cytowań opartą na pomyśle Garfielda skłoniło wiele instytucji do postawienia tezy, iż większość istotnych publikacji w danej dyscyplinie naukowej ukazuje się w stosunkowo niewielkiej liczbie czasopism, a bardzo niewiele czasopism uzyskuje olbrzymią część ogółu cytowań. Jednakże takie przekonanie nie zawsze się sprawdza. W przypadku np. periodyków historycznych okazuje się, że dużych problemów nastręcza samo wyodrębnienie grup czasopism powiązanych z konkretnymi obszarami badawczymi, gdyż znacząca ich część ma charakter multi- i interdyscyplinarny, a to oznacza, że trudniej wyodrębnić w nich artykuły poświęcone konkretnym aspektom dziejów. Oznacza też, że artykuły mieszczące się w określonej specjalności pojawiają się w tej grupie znacznie rzadziej niż w czasopismach historycznych o profilu specjalistycznym, co oczywiście nie ma związku z jakością naukową danego czasopisma. Podobnie przedstawia się sytuacja z periodykami ogólnohistorycznymi akceptującymi różnorodne zagadnienia z historiografii, w których artykuły dotyczące dziejów poszczególnych państw lub epok pojawiają się stosunkowo rzadziej niż w czasopismach wyspecjalizowanych. Dodatkowe zaburzenie w próbie wnioskowania opartego na prawie Bradforda wywołuje fakt, iż redakcje poszczególnych czasopism przyjęły różną politykę w zakresie liczby artykułów publikowanych w ciągu roku (od kilkunastu do ponad stu). Fakt, że można wydzielić zasadnicze jądro czasopism, w których publikowana jest znacząca część artykułów poświęconych np. dziejom Francji, Niemiec, Hiszpanii, Starożytności, Średniowieczu, wojnom i rewolucjom, czy dziejom gospodarczym nie oznacza, że w tych czasopismach publikowane są prace najbardziej wartościowe dla danych obszarów badań i najczęściej cytowane. Oznacza jedynie, że są to przede wszystkim czasopisma wyspecjalizowane w określonej tematyce, dodatkowo publikujące rocznie więcej artykułów niż inne. W zasadniczym jądrze periodyków z dowolnego obszaru historiografii dobranych zgodnie z prawem Bradforda nie spotkamy raczej humanistycznych czasopism multi- i interdyscyplinarnych, bez względu na wartość publikowanych w nich artykułów.

Ostatnie kilkanaście lat dostarczyło nam powodów do poddawania w wątpliwość zasady, że publikowanie w czasopismach i wydawnictwach uznawanych za prestiżowe (m.in. ze względu na wskaźniki bibliometryczne) jest równoznaczne z tym, że dana publikacja prezentuje wysoką jakość naukową. W dziedzinie nauk humanistycznych na drastyczną niezgodność pomiędzy wskazaniami tej zasady, a faktyczną jakością prac naukowych zwrócił uwagę Alan Sokal. Doszedł on do wniosku, że w drugiej połowie XX wieku słynni europejscy humaniści publikujący na łamach wiodących czasopism naukowych i w prestiżowych wydawnictwach oraz zdobywający dużą liczbę cytowań często uprawiali pseudonaukę. Ukrywali brak sensownej treści pod płaszczykiem naukowej terminologii i żargonu, używali pojęć niezgodnie z ich znaczeniem, korzystali z naukowych teorii w oderwaniu od ich kontekstu, mieszali pojęcia i teorie z różnych dziedzin nauki, ulegali modom, prowadzili teoretyczne dyskursy niepodatne na sprawdziany empiryczne, manipulowali zdaniami i zwrotami pozbawionymi sensu. Sokal udowodnił też, że wystarczy napisać tekst, nawet kompletnie bzdurny, ale mieszczący się w opisanej powyżej konwencji, by przeszedł on pomyślnie proces recenzji i został opublikowany w tzw. wiodącym czasopiśmie

Problemem nauki jest także preferowanie wskaźnika impact factor stosowanego przez redakcję Web of Science. Krytykowany jest on za to, że uśrednia liczbę cytowań uzyskanych przez poszczególne artykuły opublikowane w danym czasopiśmie, a przez to nie radzi sobie z przypadkami, w których czasopismo może uzyskać wysoki wskaźnik cytowań dzięki pojedynczym, często cytowanym artykułom. Toleruje się w ten sposób sytuację, w której wysoki IF (czyli wysoką renomę naukową) może zostać przypisany także autorowi, który opublikował artykuły nie wywierające większego wpływu na naukę, bo rzadko cytowane. Zwraca się uwagę na fakt, że IF uwzględnia cytowania wyłącznie z okresu ostatnich dwóch lub pięciu lat, niezależnie od dziedziny wiedzy, którą reprezentuje czasopismo. Tymczasem obserwuje się duże zróżnicowanie przeciętnego czasu od ukazania się publikacji do jej cytowania dla różnych dyscyplin naukowych. W związku z tym IF czasami nie pokazuje rzeczywistego wpływu czasopisma na rozwój nauki. W kontekście oceny naukowców należy podkreślić, że ten wskaźnik wyliczany jest przez filadelfijski ISI wyłącznie dla czasopism, a nie dla badaczy. Poza tym, coś takiego jak „sumaryczny impact factor” badacza nie istnieje, mimo, że umieszczono go w rozporządzeniu o kryteriach habilitacji.
Na ważne skutki stosowania IF już dawno temu zwrócił uwagę Richard Monastersky. Stwierdził, że badacze zamiast skupiać się na istotnych problemach, które wcale nie muszą stać się naukowymi przebojami, zabiegają o tematy, na które panuje moda – czyli takie, które łatwiej będzie opublikować w wiodących czasopismach i zdobyć dzięki temu wysoką cytowalność. Dostrzegł też, że w redakcjach części czasopism rutynowo prosi się autorów o poruszanie tzw. tematów modnych oraz o cytowanie wcześniejszych artykułów z tych samych czasopism – taka polityka sztucznie podnosi wartość wskaźnika IF. Redakcje – w sposób świadomy, lub nie – biorą pod uwagę potencjalne wskaźniki cytowań przy podejmowaniu decyzji o opublikowaniu danego artykułu. Rzeczywista wartość naukowa pracy staje się w ten sposób mniej ważna.

Kolejne kontrowersje w sprawie wykorzystywania wskaźników bibliometrycznych i komercyjnych baz bibliograficznych do oceny dorobku naukowego wynikają z ich coraz częściej dostrzeganych ułomności. Podstawowym problemem jest fakt, że wskaźniki bibliometryczne opierają się na niekompletnych, stworzonych pod wpływem prawa Bradforda, bazach danych. Zapomniano też, że Eugene Garfield, założyciel filadelfijskiego ISI, pierwotnie zaproponował stworzenie indeksu cytowań naukowych jedynie dla dostarczenia naukowcom narzędzia do łatwego przeszukiwania literatury w celu znalezienia wcześniejszych prac na podobny temat. W przypadku Web of Science przede wszystkim krytykowany jest dobór czasopism. Humaniści i przedstawiciele nauk społecznych z krajów nie angielskojęzycznych uważają, że w tej bazie występuje zdecydowana nadreprezentacja czasopism amerykańskich, a z niezrozumiałych względów pomijane są wartościowe czasopisma nieamerykańskie, wydawane nie tylko w innych językach narodowych (co jest typowe i całkowicie zrozumiałe w przypadku większości dyscyplin z nauk humanistycznych i społecznych), lecz często także po angielsku (lub przynajmniej z dodatkiem tytułów i abstraktów artykułów oraz słów kluczowych w tym języku). Przykładowo, Art & Humanitiest Citation Index w 2013 r. w grupie ok. 1700 czasopism humanistycznych uwzględnia jedynie następujące polskie: Acta Poloniae Historica, Artibus et Historiae, Filozofia Nauki, Journal of Juristic Papyrology, Kwartalnik Historii Żydów, Poznan Studies in Contemporary Linguistics, Studia Logica i Teksty Drugie. Z kolei wśród ponad 2600 czasopism uwzględnionych w Social Science Citation Index w 2013 r. obecne są następujące polskie: Argumenta Oeconomica, Eastern European Countryside, International Journal of Occupational Safety and Ergonomics, New Educational Review, Polish Sociological Review, Poznan Studies in Contemporary Linguistics (występuje w obu indeksach), Problemy Ekorozwoju i Studia Socjologiczne. Sugestia, że tylko w wymienionych czasopismach publikowane są wartościowe prace, że wszystkie pozostałe, nieobecne w WoS, polskie czasopisma humanistyczne i obejmujące nauki społeczne nie prezentują większej wartości naukowej (a więc cytowania w artykułach tam publikowanych nie są istotne) lub nie wnoszą niczego do rozwoju nauki (bo nie są cytowane) byłaby absurdalna i pozbawiona wartości merytorycznej. Zasadność przekonań polskich reformatorów nauki, leżącego u podstaw dzisiejszych zasad oceny humanistów, rozwiewa analiza danych udostępnianych w „Journal Citation Report 2012”, dotyczących czasopism historycznych z wyliczonym IF. Wspomniane przekonania sprowadzają się do poglądu, że redakcja WoS wybrała czasopisma najlepsze, najczęściej cytowane, najbardziej wpływowe i prestiżowe. Skoro więc jest ich tak mało, to znaczy, że inne raczej nie zasługują na uwagę. Jednakże wystarczy przeanalizować liczby związane z cytowaniami w czasopismach historycznych z wyliczonym IF, by przekonać się, że jest inaczej. Logicznie rzecz biorąc, skoro w JCR są czasopisma najlepsze, to autorzy zamieszczanych w nich artykułów reprezentują światową elitę historyków i jeżeli w swoich pracach kogoś cytują, to niewątpliwie jest to inny historyk ze światowej elity, który opublikował ważną pracę. Analiza danych wykazuje jednak, że w periodykach uznanych przez redakcję WoS za wiodące i prestiżowe historycy cytują prace opublikowane w czasopismach spoza JCR od 2 do 37 razy częściej niż opublikowane w periodykach z tej listy. W ośmiu przypadkach różnica jest tak duża (od 8 do 37 razy), że skłania do zastanowienia się – czy to historycy pochopnie cytują głównie prace niewiele warte, bo opublikowane w czasopismach spoza JCR? Czy może jednak redaktorzy WoS popełnili kardynalny błąd pomijając dużą liczbę czasopism wartościowych? Do opowiedzenia się za drugim przypadkiem skłaniają wyliczenia badaczy z brytyjskiej Public Policy Group działającej przy London School of Economics, którzy ustalili, że w WoS jest indeksowanych jedynie od 11% do 27% wartościowych czasopism z poszczególnych dyscyplin humanistycznych, a według tych badaczy do obiektywnego przeprowadzania analiz bibliometrycznych nie nadają się bazy indeksujące mniej niż 75% artykułów z danej dyscypliny. Z porównania przeprowadzonego około dziesięciu lat temu (ale dalej aktualnego) przez Erica Archambault i Etienne Vignola-Gagné wynika, że czasopism humanistycznych i społecznych w bazie WoS, w porównaniu z uznawaną za najbardziej kompletną bazą Ulrich’s Periodicals Directory, jest proporcjonalnie mniej, np.: o 34% w przypadku wydawanych w Niemczech, o 24% z Francji, o 89% z Włoszech, o 75% z Hiszpanii i Belgii oraz o 87% wydawanych w Polsce. Natomiast czasopism wydawanych w Wielkiej Brytanii jest proporcjonalnie więcej w WoS – o 55%. Inna baza międzynarodowa – Scopus – indeksuje prawie dwa razy więcej czasopism humanistycznych niż WoS.

Międzynarodowe bazy bibliograficzne deprecjonują czasopisma związane z dyscyplinami, których paradygmat jest inny niż w naukach mających charakter uniwersalny i międzynarodowy (np. przyrodniczych, ścisłych, technicznych i medycznych), a obszar badań powiązany jest ściśle z lokalnymi językami, kulturami i grupami społecznymi, czyli przede wszystkim humanistyczne. Redakcje tych baz preferują nie tylko dyscypliny o charakterze uniwersalnym i ponadnarodowym, lecz także język publikacji właściwy dla tych obszarów nauki, czyli angielski. Dyskryminują tym samym te dyscypliny, jak na przykład historia, w których język publikacji najczęściej tożsamy jest z językiem badanych źródeł, dzieł kultury i grup społecznych. Wydają się abstrahować od faktu, że w takich dyscyplinach jak historiografia badania prowadzone w jednej części świata nie muszą być porównywalne do prowadzonych w ramach tej samej dyscypliny w innych państwach ze względu na odmienność stawianych celów, stosowanych metod i podejmowanych tematów badań. Nie uwzględniają faktu, że w każdym prawie państwie w języku narodowym powstaje 95%-98% prac historyków. Poza metodyką tworzenia wspomnianych baz pozostaje oświeceniowa rola humanistyki sprowadzająca się do zasady mówiącej, iż np. historyk publikuje prace nie tylko dla innych historyków, lecz także dla społeczeństwa, by oddziaływać na poziom znajomości dziejów, na to jak historię prezentują dziennikarze i jak nauczyciele nauczają o przeszłości. Podkreślić należy, że wiedza historyczna, w przeciwieństwie do np. medycznej, technicznej czy chemicznej, najczęściej nie potrzebuje pośrednictwa w postaci tzw. popularyzacji, by być zrozumiałą dla dużej części społeczeństwa.

Jak więc oceniać dorobek humanistów?

Biorąc pod uwagę potrzebę obiektywizacji oceny badaczy, w tym humanistów, należy poszukiwać takich form i narzędzi, które złagodzą wspomniane mankamenty i zobiektywizują proces oceny. W tym celu można rozszerzyć zakres danych służących wyliczaniu wskaźników bibliometrycznych, np. poprzez uwzględnianie także lub przede wszystkim bazy Scopus. Baza ta zapewnia nie tylko większy niż WoS wybór indeksowanych czasopism, lecz także poprawniej skonstruowany wskaźnik wpływu – SJR (SCImago Journal Rank). Określa on ragę periodyku w oparciu o liczbę cytowań, których waga zależy od jakość czasopism cytujących. Uwzględnia jedynie recenzowane artykuły naukowe, bez listów do redakcji, wywiadów i komentarzy. Wskaźnik SJR dla czasopisma za dany rok obliczony jest na podstawie cytowań z trzech poprzednich lat. W naukach humanistycznych i społecznych pożądane byłoby tworzenie dziedzinowych baz cytowań uwzględniających czasopisma polskie. Przykładem takiego rozwiązania są bazy Cytbin (http://www1.bg.us.edu.pl/bazy/cytbin/) i Arton (http://www1.bg.us.edu.pl/arton_inf/arton.htm). Konieczne jest także (przynajmniej w humanistyce i naukach społecznych) uwzględnianie cytowań w monografiach i pracach zbiorowych. Szansę na obiektywizację miar bibliometrycznych wykorzystywanych do oceny humanistów należy upatrywać w takich inicjatywach jak Pol-index (https://pbn.nauka.gov.pl/polindex/info/), gdzie mają być zgromadzone dane o cytowaniach w polskich czasopismach z tzw. „ministerialnej listy B”.

Dużo większe możliwości pojawią się gdy obok cytowalności danej publikacji uwzględnimy jej pobieralność z Internetu. Oczywiście nie jest możliwe stworzenie takiego wskaźnika bez wcześniejszego zapełnienia Sieci elektronicznymi wersjami książek i artykułów. Jednakże ten proces już trwa – coraz większa grupa czasopism naukowych przyjmuje postać elektroniczną, dostępną bezpłatnie, w coraz większym stopniu rozwijają się zasoby bibliotek cyfrowych i repozytoriów naukowych. Większe problemy występują natomiast z przemianą mentalną u badaczy. Muszą oni bowiem zrozumieć, że w XXI wieku odbiorcami ich naukowych studiów są już nie tylko inni badacze, lecz także coraz liczniejsze zastępy specjalistów, którzy do swojej pracy potrzebują najnowszych wyników badań, i którzy swojej działalności zawodowej nie mogą opierać na akademickich podręcznikach i różnych formach wiedzy popularno-naukowej. W związku z tym zapewnienie takim grupom dostępu do najnowszych artykułów i książek naukowych staje się problemem kluczowym z punktu widzenia rozwoju społeczno-gospodarczego, a pobieralność tych prac z zasobów internetowych niewątpliwie świadczy o stopniu ich popularności i społecznej przydatności. Pojawiły się już pierwsze badania tego wskaźnika. Ronald Snijder dokonał analizy różnorodnych aspektów pobieralności książek udostępnianych przez Open Access Publishing in European Networks Library (http://www.oapen.org/home). Ustalił, że powiązanie danych dotyczących odsetka pobrań dla każdego typu dostawcy książek (autor, uczelnia, wydawnictwo) ze średnią liczbą pobrań dla grup tytułów pozwala na ocenę wpływu i użyteczności badanych prac. W ten sposób bibliometria uzupełniana jest webometrią (mierzenie zjawisk ilościowych występujących w Internecie).

Jeszcze większą rewolucję we wskaźnikach wykorzystywanych do oceny badaczy i ich prac może przynieść zjawisko webometryczne zwane społecznościowym indeksem cytowań. Polega ono na zliczaniu recenzji, cytowań, wzmianek i opinii na temat określonego artykułu lub książki pojawiających się w naukowych i ogólnych serwisach społecznościowych, forach dyskusyjnych, blogach, serwisach zarządzających bibliografią, platformach dzielenia się prezentacjami oraz repozytoriach naukowych. Służą do tego takie narzędzia jak Altmetric (http://www.altmetric.com/) i Total Impact (http://impactstory.org/). Potrafią zbierać informacje z wymienionych obszarów Internetu o książkach i artykułach, które w Sieci umieszczono z dodatkiem identyfikatora DOI (digital object identifier – cyfrowy identyfikator dokumentu elektronicznego). W ten sposób mierzona jest popularność prac danego autora wśród użytkowników określonych zasobów Internetu oraz ich wpływ na innych badaczy i specjalistów.

Jednakże należy mieć świadomość, że przynajmniej w humanistyce podstawą oceny badacza musi być ocena jakościowa jego prac. Podstawową wadą tej metody, według krytyków, jest podatność na koleżeńskie recenzje. Ale z tym problemem można łatwo uporać się. Uczelniom należy narzucić obowiązek udostępniania w Internecie recenzji opublikowanych prac (artykułów i książek) powstałych w ramach obowiązków służbowych i zaliczanych do dorobku naukowego. Recenzje powinny być podpisane imieniem i nazwiskiem recenzenta, bo to najlepszy sposób na zmobilizowanie do uczciwości i rzetelności. Autor zrecenzowanej pracy powinien do recenzji dołączyć swój stosunek do zawartych w niej uwag. Serwis, w którym recenzje byłyby zamieszczane, powinien posiadać funkcjonalność pozwalającą na komentowanie recenzji i samych prac (te bowiem powinny być dostępne w Internecie na zasadach open access – przynajmniej preprinty). Jawność i dostępność dorobku oraz recenzji jest podstawą uczciwości i rzetelności przy ocenie jakościowej.

dr hab. Miłowit Kuniński, prof. WSB-NLU

Głos w panelu o kryzysie humanistyki
12 maja 2014 roku.
Odpowiedzi na pytania

1. Rola oceny eksperckiej w naukach humanistycznych. Stosunek ocen „ilościowych” do „jakościowych”, pytanie o możliwość systemu mieszanego.

U podstaw tzw. parametryzacji leży założenie, iż oceny jakościowe mogą być przełożone na liczbę punktów, dzięki czemu możliwe staje się miarodajne porównywanie osiągnięć badawczych. Jeśli zatem jakaś publikacja ze względu jej charakter: artykuł, monografia, rozdział w monografii, tom pokonferencyjny itp. zyskuje odpowiedzenia liczbę punktów, wówczas kryteria ilościowe zastępują ocenę jakości. Uważam, że reprezentacja liczbowa wartości merytorycznej ocenionej przez recenzentów-ekspertów, sama w sobie nie jest oparta na błędnych założeniach. Jeśli bowiem artykuł uzyskuje np. 10 punktów w jakimś recenzowanym czasopiśmie krajowym, a inny 14 w recenzowanym czasopiśmie zagranicznym, to oznacza, iż został oceniony merytorycznie, dopuszczony do druku i jego wartość w sposób zgrubny oddaje liczba punktów. Być może po jakimś czasie okaże się, że artykuł wzbudził zainteresowanie, dyskusję i jest cytowany z aprobatą (bo nie każde cytowanie ma taki charakter: tu zasada „dobrze czy źle, byle o nim mówili” nie może mieć zastosowania). Czy samo cytowanie jest dobrym wskaźnikiem wartości artykułu. Znowu mamy do czynienia z kryterium uproszczonym. Jest wreszcie opinia środowiskowa. Jak dać jej wyraz? Kto maiłby to zrobić i komu ją oficjalnie przedstawić. Przy samoocenie pracownika mógłby to zrobić kierownik zakładu, katedry, potem dyrektor instytutu i na końcu komisja dziekańska. Oczywiście nie jest to rozwiązanie doskonałe i nie należy go oczekiwać ani do niego dążyć, choć można je ulepszać.

Trzeba jednak pamiętać, na co uwagę zwróciła p. dr hab. Katarzyna Kijania-Placek z Instytutu Filozofii UJ, iż punkty obrazujące osiągnięcia naukowe pracowników maja znaczenie przy parametryzacji jednostek naukowych (instytutów, wydziałów itp.) wymaganej przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Natomiast przy tzw. samoocenie pracowników, gdy zdajemy sprawę ze swoich osiągnięć naukowych, dydaktycznych i organizacyjnych, wymóg wskazywania liczby punktów uzyskanych za publikacje jest narzucany przez uczelnie, nie zaś przez ministerstwo. Bo przecież wygodniej jest zliczyć punkty niż oceniać wartość merytoryczna publikacji.

Wskazana przez p. Łukasza Niesiołowskiego-Spano możliwość nadużyć jest realna. Dowolna publikacja wydana w małej uczelni może uzyskać tę samą liczbę punktów, co książka opublikowana w liczącym się wydawnictwie na podstawie rzetelnie przygotowanych recenzji fachowców.

Jak tego rodzaju zafałszowań merytorycznej wartości publikacji uniknąć? Książka musiałaby być oceniona na podstawie recenzji w ogólnopolskich czasopismach naukowych (na to wskazuje prof. Walicki powołując się na praktykę w USA). To zaś wymaga czasu. Czy wówczas książka wydana w uznanym wydawnictwie nie musiałaby czekać na podobną ocenę? W Polsce recenzje książek ukazujących się nawet w renomowanych wydawnictwach są pisane z rzadka.

Problem zatem nie daje się łatwo rozwiązać. Trzeba by przyjąć, że książki publikowane w renomowanych wydawnictwach z racji bardziej rygorystycznego ich recenzowani zasługują na wyższą ocenę niż publikowane w wydawnictwach, które poddają przyszłe publikacje ocenie powierzchownej. Procedura stosowana np. w Fundacji Nauki Polskiej mogłaby być punktem wyjścia do określenia kryteriów oceny. Tam w przypadku prac doktorskich proponowanych do wydania w ramach publikacji FNP na podstawie bardzo dobrych recenzji w przewodzie doktorskim przedstawiane są one do oceny przez dwóch recenzentów i w razie rozbieżności opinii superrecenzentowi.

Ogólnie rzecz ujmując w filozofii, humanistyce i w wielu naukach społecznych monografie maja bardzo istotne znacznie, gdyż to w nich autorzy przedstawiają pewne tezy szczegółowo je uzasadniając, dokonują przeglądu stanu badań itp. Wartość tych prac ocenionych już przez recenzentów w przewodzie doktorskim i recenzentów wydawniczych (czasem są to te same osoby) powinna być wyższa w stosunku do artykułów publikowanych w czasopismach. Pojawiające się zachęty, by dobre doktoraty w wymienionych dziedzinach publikować w postaci kilku artykułów, bo to zwiększa liczbę punktów, jakie autor może uzyskać, w istocie podważają sens ich uprawiania.

Prof. Walicki zwraca po raz kolejny uwagę, wcześniej pisał o tym w prasie, że w USA nie ma ministerstwa nauki szkolnictwa wyższego, a mimo to nauka się rozwija i to w bardzo wielu dziedzinach, w tym także w humanistyce.
Należy jednak pamiętać, że źródło tzw. Krajowych Ram Kwalifikacji bije w USA: sylabusy, wiedza, umiejętności, kompetencje itp. wszystko to zawędrowało stamtąd do Europy i zostało włączone do procesu bolońskiego i zgodnie z logika biurokratyczną narzucone krajom członkowskim UE. KRK były zareklamowane jako podstawa autonomii programowej uczelni, a w rzeczywistości, ze względu na zasadę równania w dół do najsłabszych studentów, jest to narzędzie obniżania poziomu nauczania, a autonomia uczelni nie ma z tym wiele wspólnego [1]. Z pewnością wzrasta biurokratyzacja dydaktyki, a pisanie sylabusów według wzorca ministerialnego, jest źródłem żartów, ale musi być wykonane, bo w przeciwnym razie dany kurs nie może być uruchomiony.

Sprowadzając rzecz do absurdu, można powiedzieć, że autonomia programowa pozwala zatrudnić właściwie kogokolwiek, byleby wiedza, umiejętności, kompetencje zostały na końcu osiągnięte przez studentów, co oceniają prowadzący odpowiednie kursy. Czasem ma to swoje dobre strony, ale biorąc pod uwagę schematyczność i ogólnikowość charakterystyki wspomnianych efektów kształcenia, możemy uznać, iż jest to kolejna fikcja, której się podporządkowujemy, skupiając się na działaniach pozornych, bo schematycznych, a władze wyższe udają, że wszystko jest w porządku, bo elementy te znajdują się w opisie kursów, i w USOS-ie. Można mieć wrażenie, że żyjemy w dwóch rzeczywistościach, jak w czasach PRL.
Wracając do uwag prof. Walickiego o sytuacji uczelni w USA trzeba przyznać, że w Polsce ugruntowała się wiara, w to, że jakiś centralny urząd będzie wpływał na naukę i szkolnictwo wyższe w sposób ożywczy. Idzie bowiem o sposób rozdzielania funduszy na szkolnictwo wyższe i na badania naukowe w sposób adekwatny do osiągnięć danych jednostek w dziedzinie dydaktyki i badań naukowych. Wprawdzie istnieje instytucja niezależna od Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego – Fundacja Nauki Polskiej, ale np. Narodowe Centrum Nauki jest agenda rządową, to zaś oznacza, że w dalszym ciągu decentralizacja decyzji o finansowaniu szkolnictwa i wyższego i nauki jest zadaniem, a nie osiągniętym rezultatem.

Jeśli podejście ilościowe jest tak forsowane, to wiąże się to z przekonaniem, że decyzje – oparte na algorytmach uwzględniających punkty stosowane w parametryzacji – są neutralne aksjologicznie, mierzalne i co za tym idzie, sprawiedliwe. To, co ratuje nas przed całkowitą klęską, to poziom niektórych czasopism i wydawnictw, które dbają, by ich publikacje były rzetelnie oceniane. Ale należy przyjąć, że to ranga czasopisma i wydawnictwa ma istotne znaczenie. Czy można tę rangę wyrazić za pomocą liczby punktów?

Można, pod warunkiem, że punktacja jest przygotowywana przez zespół specjalistów z pewnego obszaru nauk, np. literaturoznawcy ustalają ranking czasopism ze swojej dziedziny. Filozofowie znajdują się w szczególnym położeniu, bowiem ich dyscyplina zaliczana do humanistycznych, równie dobrze mogłaby się znaleźć w kategorii nauk społecznych lub w obu naraz, albo najlepiej poza nimi. Ustalanie rankingu przez odpowiednią komisję wiązało się obecnie z koniecznością interweniowania, by uwzględnione zostały czasopisma filozoficzne o renomie międzynarodowej, których rangę usiłowano w komisji obniżyć, zrównując liczbę punktów za artykuły w czasopismach znajdujących się na liście ERIH (choć, jak wiadomo, na tej liście czasopisma ssą podzielone na grupy o różnej randze), jak należy przypuszczać, z braku rozeznania w tej materii i w przekonaniu, że tym sposobem uzyska się proste narzędzie oceny merytorycznej. Prof. Jan Woleński, członek KNF PAN, którego pytałem o prace tej komisji i szanse uwzględnienia postulatów środowiskowych, wyraził umiarkowany optymizm, podkreślając opór biurokratyczny, z jakim spotykają się próby wpływania na ranking czasopism ze strony ekspertów z danej dziedziny, w tym wypadku filozofii. Ważne jest zatem, by różne komitety PAN wywierały nacisk na komisje pracujące nad rankingami czasopism.

Istotne jest również, by artykuły w publikacjach zbiorowych nie były lekceważone w stosunku do artykułów w czasopismach. W humanistyce, zwłaszcza w wypadku polonistyki, tego rodzaju artykuły mają swoją wartość, o ile są rzetelnie oceniane pod względem merytorycznym, a to można zrobić, uwzględniając także recenzje po wydaniu.

2. Radykalna jawność czy radykalne zaufanie? Co jest ważniejsze dla właściwej oceny środowiskowej?

Jawność recenzji prac habilitacyjnych jest już w różnych uczelniach faktem. Powinno to dotyczyć także prac doktorskich i recenzji w przewodach profesorskich

3. Cytowalność – czy to dobre kryterium w humanistyce? Czym można je zastąpić?

Cytowalność nie jest złym kryterium. Jednak w humanistyce trzeba dużo cierpliwości by stwierdzić, że wskaźnik ten powoli, ale systematycznie rośnie. Np. prof. Woleński jest cytowany wielokrotnie, w tym także w publikacjach zagranicznych, bo często publikuje po angielsku i chyba najczęściej z polskich filozofów. Ale nawet gdyby był cytowany rzadziej, to nikt nie miałby wątpliwości co do wartości Jego osiągnięć. A jeśli ktoś nie jest cytowany tak często, to jego osiągnięcia są mniej warte? Za przykład niech posłuży historia filozofii starożytnej i prace prof. Ryszarda Legutki czy prof. Janiny Gajdy-Krynickiej A jeśli praca wydana np. w 1980 roku, jest cytowana w ostatnich latach częściej niż w ciągu pierwszych 10 lat po publikacji, to jak uwzględnić tę rosnącą wartość. Czy ocena wartości części dorobku naukowego autora ma uwzględniać „odłożenie” w czasie? Oczekuje się przecież, że kryterium cytowania niejako od razu wskaże miejsce danego badacza pośród pozostałych.

Pomijam paradoks związany z cytowaniem publikacji ze względu na ich kuriozalny charakter, bo i takie przypadki się zdarzają, o czym wspomniałem wyżej.

4. Problemy umiędzynarodowienia – jak umiędzynaradawiać, czy każdą naukę, i za jaką cenę?

Jeśli jest to możliwe, to publikowanie w językach obcych, czyli przede wszystkim po angielsku, jest ważne. Lecz w wypadku polonistów, ze względu na specyfikę języka polskiego, znaczenie publikacji w obcych językach jest ograniczone i jak zwraca uwagę p. prof. Maria Korytowska, zainteresowanie polską literaturą w świeci jest ograniczone do wąskiego grona specjalistów. Ponadto ważną kwestią jest dbałość o rozwój języka polskiej humanistyki i filozofii, a to oznacza, że publikowanie po polsku nie może być traktowane jako wyraz indolencji i zaściankowości. Bogactwo języka ojczystego jest wartością nie do przecenienia. Gdybyśmy byli dwujęzyczni lub trójjęzyczni moglibyśmy równie bogato wypowiadać się w dwóch czy trzech językach. Na ogół jednak, nawet przy dobrej znajomości obcego języka, wypowiadamy się w sposób uboższy niż po polsku. Nie znaczy to, że mamy rezygnować z publikowania w obcych językach, ale nie zapominajmy, że nie we wszystkich dziedzinach ma to sens (polonistyka), i że mamy obowiązek dbać o język ojczysty jako język różnych dyscyplin badawczych, w tym przede wszystkim humanistyki i filozofii.

5. Jak oceniać monografie? Czy obecnie są dyskryminowane?

Monografie powinny być oceniane wyżej niż artykuły, przy założeniu, że ocena jest wielostronna i rzetelna przez dobrych ekspertów. Tak, są obecnie dyskryminowane.

Artykuły w pracach zbiorowych, dziwacznie określanych mianem monografii, powinny być oceniane niżej niż artykuły w renomowanych czasopismach (ranking), ale nie w sposób wyraźnie dyskryminujący. Warunkiem jest merytoryczna ocen ich jakości. Zatem nie artykuł w dowolnej pracy zbiorowej, ale wydany w uznanym wydawnictwie i pod reakcją uznanych autorów.

6. Pod jakie nauki rozpisany jest dzisiejszy model ewaluacji? Jakie są realne linie podziałów i interesów środowiskowych?

Model ten jest przede wszystkim dostosowany do nauk przyrodniczych. Ich model uprawiania i stosowane kryteria oceny wyników badań są przenoszone w sposób nieuprawniony na dziedziny, które pod względem merytorycznym, metodologicznym i, co najważniejsze, kulturotwórczym, różnią się od nauk przyrodniczych.

Obraz podziałów środowiskowych jest niejasny, gdyż nauki humanistyczne i do pewnego stopnia społeczne (granica między nimi jest płynna ze względów metodologicznych i teoretycznych), oraz filozofia są w rywalizacji o środki finansowe w gorszym położeniu, nie są bowiem w stanie spełnić kryteriów (lub czynią to częściowo) stosowanych w naukach przyrodniczych, nie mówiąc o technicznych, a tym samym mają mniejsze szanse na wsparcie finansowe. Program
ministerialny służący wzmocnieniu humanistyki, być może przynosi jakieś pozytywne rezultaty, ale to musiałoby być ocenione, i to nie przez administrujących przyznawaniem funduszy, ale przez korzystających z nich i przez niezależnych ekspertów.

 

[1]  „Każdy efekt kształcenia powinien być zdefiniowany na poziomie osiągalnym dla najmniej zdolnego studenta a nie na najwyższym możliwym poziomie.” (podkr. MK) (Autonomia programowa uczelni.Ramy kwalifikacji dla szkolnictwa wyższego, Warszawa 2010, s.105; http://www.nauka.gov.pl/g2/oryginal/2013_05/577acf803ab68698c4639ec62e77cf6a.pdf; dostęp 18 maja 2014).