Kategorie
Relacje

Relacja z debaty programowej

Czas: 17 lutego (poniedziałek), godz. 12.00-15.00
Miejsce: Fundacja Batorego, ul. Sapieżyńska 10a, Warszawa
Paneliści:
Prof. Małgorzata Kowalska (UwB),
Prof. Andrzej Mencwel (IKP UW),
Prof. Stanisław Michałowski (JM Rektor UMCS),
Prof. Henryk Samsonowicz (IH PAN),
Dr. hab Jan Sowa (UJ),
Aleksander Temkin (UW),
Dr. hab. Izabela Wagner (IS UW)
Prowadzenie: Agata Czarnacka
Kontynuuj czytanie „Relacja z debaty programowej”
Kategorie
Listy

List do Ministry Nauki i Szkolnictwa Wyższego

List otwarty kulturoznawców i badaczy kultury do Ministry Nauki i Szkolnictwa Wyższego prof. dr hab. Leny Kolarskiej-Bobińskiej
Szanowna Pani Ministro,

My, niżej podpisani, polscy intelektualiści, badacze i badaczki kultury pragniemy wyrazić solidarność z sygnatariuszami listu w obronie filozofii z 30 grudnia 2013 roku oraz listu otwartego polskich starożytników z 23 stycznia 2014 roku. Podobnie jak oni nie zgadzamy się na sposób, w jaki humanistyka i nauki społeczne zostały potraktowane w procesie reformowania nauki i szkolnictwa wyższego. Wprowadzone zmiany nie uwzględniają w ogóle specyfiki funkcjonowania różnych dziedzin i dyscyplin naukowych. Humanistyka znacznie różni się od nauk ścisłych i przyrodniczych, zarówno pod względem kryteriów oceny jej wyników czy parametrów właściwej jej „innowacyjności”, jak również jej społecznej roli. Jako humaniści i humanistki rzadko lub zgoła nigdy nie współpracujemy z biznesem, a nasze badania nie przekładają się bezpośrednio na wzrost PKB. Jednak wiedza, którą gromadzimy i przekazujemy studentom, ma podstawowe znaczenie dla funkcjonowania sfery publicznej oraz dla poziomu debat, jakie się w niej toczą. To właśnie tam, w dyskursie publicznym, „aplikowane” są nasze badania dotyczące takich kwestii, jak pamięć kulturowa, partycypacja w życiu społecznym, rozumienie obrazów i tekstów różnych kultur, komunikacja, tożsamość czy przyczyny zmiany społecznej. Uważamy, że w demokratycznym państwie nikt nie powinien wątpić w wartość dobrze funkcjonującej sfery publicznej. Dlatego domagamy się, aby władze demokratycznego państwa doceniły nasz wkład w jej kształtowanie, zamiast oczekiwać od nas dostosowania się za wszelką cenę do reguł gry dyktowanych przez gospodarkę i rynek pracy. Polsce potrzebni są nie tylko wykształceni pracownicy, ale również kulturowo kompetentni obywatele.

Nie jesteśmy przeciwni zmienianiu, reformowaniu i unowocześnianiu polskiej nauki i szkolnictwa wyższego, od urzędników państwowych oczekujemy jednak lepszego zrozumienia sposobu ich funkcjonowania. Bez wątpienia możemy wiele nauczyć się obserwując rozwiązania z innych krajów, aby stosować je później w Polsce. Wprowadzone zmiany w fatalny sposób łączą jednak najgorsze cechy systemu anglosaskiego oraz kontynentalnego. Z tego pierwszego zaczerpnięto przede wszystkim nacisk na konkurencyjność naukowców i przedsiębiorczość w zdobywaniu środków, z drugiego – rozrastającą się biurokrację i system formalnej ewaluacji. Zapomniano, że w świecie anglosaskim w zamian za wieczną niepewność uzyskuje się wolność od zbytniego zbiurokratyzowania, a w kontynentalnym konieczność poddania się administracyjnemu nadzorowi rekompensowana jest dużą stabilnością zatrudnienia i wysokim poziomem strukturalnych dotacji na działalność badawczą. Polskie władze z niezrozumiałych dla nas powodów postanowiły zafundować nam mariaż bezwzględnej konkurencji oraz wszechobecnej biurokracji. Jest to sposób na zniszczenie polskiej nauki, a nie na uczynienie jej bardziej innowacyjną.

Fatalnym rozwiązaniem jest również, w naszej ocenie, wprowadzenie odpłatności za drugi kierunek studiów. Jest to decyzja trudna do uzasadnienia w jakikolwiek merytoryczny sposób. Uderza ona szczególnie mocno w humanistykę oraz nauki społeczne i to nie tylko z powodu ograniczenia napływu studentów. W tych obszarach wiedzy dominującym paradygmatem jest przekraczanie podziałów dyscyplinarnych na rzecz podejścia nazywanego inter-, multi-, trans- czy unidyscyplinarnym. Nakaz ograniczenia studiów do jednego kierunku pod sankcją kary pieniężnej – tak bowiem w praktyce wygląda ten przepis – jest dla humanistyki i nauk społecznych wysoce szkodliwy, ponieważ godzi w ich najbardziej nowatorskie formy aktywności. Jest to szczególnie odczuwalne w przypadku badania kultury. Polskie kulturoznawstwo, zarówno w warstwie metodologicznej, jak i instytucjonalnej, ma bogate i niejednorodne korzenie. Łączy przedstawicieli różnych specjalności i dyscyplin naukowych: antropologów, filozofów, filologów, teatrologów, socjologów, filmoznawców, historyków. Wspólny cel – badanie szeroko rozumianej kultury symbolicznej i materialnej – wymaga ciągłego poszukiwania nowych perspektyw naukowych, umożliwiających zrozumienie różnorodnych zjawisk społecznych – od opery, poprzez sport, aż po gospodarkę. Wybitni XX-wieczni polscy badacze i badaczki kultury o światowej renomie – np. Stanisław Brzozowski, Bronisław Malinowski, Florian Znaniecki, Stefan Czarnowski, Maria Ossowska, Jerzy Grotowski czy Leszek Kołakowski – wywodzili się z różnych dziedzin humanistyki; to, co ich łączyło, to odrzucenie starych paradygmatów i otwarte podejście do badanych zagadnień. Polska humanistyka i nauki społeczne były interdyscyplinarne wiele dekad zanim samo to pojęcie stało się popularne. W imię ich dalszego rozwoju domagamy się jak najszybszego odejścia od zakazu bezpłatnego studiowania więcej niż jednego kierunku, ponieważ przepis ten uderza w najbardziej ambitnych studentów i najbardziej nowatorskie inicjatywy naukowe. Podobnie jak koledzy i koleżanki zajmujący się filozofią oraz filologią klasyczną dostrzegamy zagrożenie, jakie odpłatność za studiowanie na drugim kierunku stanowi dla jednostek prowadzących studia humanistyczno-społeczne. Jest dla nas niezrozumiałe, dlaczego władze państwowe wprowadzają regulacje równie szkodliwe dla państwowych uczelni w sytuacji, kiedy równocześnie uderza w nie niż demograficzny. Od władz tych oczekujemy działań przyczyniających się do ochrony dobra wspólnego, jakim jest darmowa edukacja oferowana przez publiczne szkoły wyższe.

Ostatnia kwestia, na którą pragniemy zwrócić uwagę, to konieczność zmiany sposobu finansowania szkół wyższych. Są one placówkami nie tylko dydaktycznymi, lecz także badawczymi. Ich pracowników rozlicza się przede wszystkim z działalności naukowej – konferencje, publikacje, projekty badawcze – tymczasem tworzy im się warunki materialne tylko i wyłącznie do pracy dydaktycznej (tak jest w każdym razie w naukach humanistycznych i społecznych). Na prowadzenie badań nie ma pieniędzy i każdy naukowiec musi szukać ich sobie sam. Nie jest to dobre rozwiązanie. System grantowy jest potrzebny i powinien być rozwijany, nie może być jednak uznany za jedyny, a nawet nie za główny filar działalności badawczej. Z racji ich krótkookresowej perspektywy, granty nie powinny być podstawą codziennego funkcjonowania instytucji naukowych (wymagających długoterminowej strategii badawczej), ale stanowić uzupełnienie ich strukturalnego finansowania. Dlatego domagamy się takiej zmiany mechanizmów finansowania instytucji naukowo-dydaktycznych, która uwzględni ich aktywność badawczą, pozwalając im na sprawne funkcjonowanie niezależnie od zmiennych koniunktur systemu grantowego i demograficznych huśtawek. Jednocześnie deklarujemy gotowość udziału w pracach zmierzających do wypracowania lepszych od obecnie obowiązujących regulacji funkcjonowania polskiej nauki i szkolnictwa wyższego.

List podpisali (w porządku alfabetycznym):

Dr hab. Bogdan Banasiak (kierownik Zakładu Teorii Kultury Katedry Mediów i Kultury Audiowizualnej, Uniwersytet Łódzki)
Dr hab. Janusz Barański (Instytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie)
Dr Roman Batko (Instytut Spraw Publicznych, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie)
Dr hab. Stefan Bednarek (dyrektor Instytutu Kulturoznawstwa, Uniwersytet Wrocławski)
Dr hab. Ewa Bińczyk (Instytutu Filozofii, Uniwersytet im. Mikołaja Kopernika w Toruniu)
Prof. dr hab. Michał Buchowski (dyrektor Instytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu)
Prof. dr hab. Wojciech Burszta (kierownik Katedry Antropologii Kultury, Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej w Warszawie)
Dr hab. Dariusz Czaja (Instytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie)
Prof. dr hab. Przemysław Czapliński (Instytut Filologii Polskiej, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu)
Dr hab. Ewa Domańska (Instytut Historii, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu)
Dr hab. Wojciech Dudzik (kierownik Zakładu Teatru i Widowisk, Instytut Kultury Polskiej, Uniwersytet Warszawski)
Dr Zofia Dworakowska (kierowniczka Zespołu Animacji Kultury, Instytut Kultury Polskiej, Uniwersytet Warszawski)
Prof. dr hab. Grzegorz Dziamski (Instytutu Kulturoznawstwa, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu)
Dr Mirosław Filiciak (dyrektor Instytutu Kulturoznawstwa, Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej w Warszawie)
Prof. dr hab. Wiesław Godzic (kierownik Katedry Medioznawstwa, Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej w Warszawie)
Prof. dr hab. Marian Golka (Instytut Socjologii, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu)
Prof. dr hab. Hanna Gosk (kierownik Pracowni Antropologicznych Problemów Literatury, Instytut Literatury Polskiej, Uniwersytet Warszawski)
Prof. dr hab. Andrzej Gwóźdź (kierownik Zakładu Filmoznawstwa i Wiedzy o Mediach, Uniwersytet Śląski w Katowicach)
Prof. dr hab. Bohdan Jałowiecki (kierownik Katedry Studiów Lokalnych i Regionalnych, Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej w Warszawie)
Prof. dr hab. Ryszard Kluszczyński (Kierownik Zakładu Mediów Elektronicznych, Katedra Mediów i Kultury Audiowizualnej, Uniwersytet Łódzki)
Prof. dr hab. Leszek Kolankiewicz (dyrektor Ośrodka Kultury Polskiej, Université de Paris-Sorbonne)
Prof. dr hab. Monika Kostera (kierowniczka Katedry Systemów Zarządzania, Wydział Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego)
Dr hab. Beata Kowalska (Instytut Socjologii, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie)
Dr Justyna Kowalska-Leder (kierownik Zakładu Historii Kultury, Instytut Kultury Polskiej, Uniwersytet Warszawski)
Prof. dr hab. Ewa Kosowska (kierownik Zakładu Teorii i Historii Kultury, Uniwersytet Śląski w Katowicach)
Prof. em dr hab. Małgorzata Książek-Czermińska (Wydział Filologiczny, Uniwersytet Gdański)
Dr hab. Waldemar Kuligowski (Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu)
Prof. em dr hab. Marcin Kula (emerytowany profesor Uniwersytetu Warszawskiego)
Dr Tomasz Kunz (Katedra Antropologii Literatury i Badań Kulturowych, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie)
Dr Iwona Kurz (wicedyrektor i kierownik Zakładu Filmu i Kultury Wizualnej, Instytut Kultury Polskiej, Uniwersytet Warszawski)
Dr Andrzej Leśniak (Wydział Zarządzania Kulturą Wizualną, Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie)
Dr hab. Krzysztof Loska (dyrektor Instytutu Sztuk Audiowizualnych, Uniwersytet Jagielloński)
Prof. dr hab. Tadeusz Lubelski (Instytut Sztuk Audiowizualnych, Uniwersytet Jagielloński Prof. dr hab. Zbigniew Majchrowski (Instytut Filologii Polskiej, Uniwersytet Gdański)
Dr Ewa Majewska (Institut für die Wissenschaften vom Menschen, Wiedeń)
Dr Paweł Majewski (wicedyrektor Instytutu Kultury Polskiej, Uniwersytet Warszawski)
Dr hab. Tomasz Majewski (Katedra Antropologii Literatury i Badań Kulturowych, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie)
Dr Piotr Marecki (Instytut Kultury, Uniwersytet Jagielloński)
Dr Adam Mazur (Katedra Fotografii, Uniwersytet Artystyczny w Poznaniu)
Prof. em dr hab. Andrzej Mencwel (Instytut Kultury Polskiej, Uniwersytet Warszawski)
Dr Jakub Momro (Wydział Polonistyki, Uniwersytet Warszawski)
Dr Paweł Mościcki (Instytut Badań Literackich, Polska Akademia Nauk)
Dr Józef Mrozek (kierownik Zakładu Historii i Teorii Designu, Wydział Wzornictwa, Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie)
Prof. dr hab. Janusz Mucha (dziekan Wydziału Humanistycznego, Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie)
Prof. dr hab. Bogusław Nierenberg (prodziekan ds. finansowych Wydziału Zarządzania i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie)
Dr Andrzej W. Nowak (Wydział Nauk Społecznych, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu)
Dr hab. Ewa Nowak (Z-ca dyrektora Instytutu Filozofii, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu)
Prof. dr hab. Ryszard Nycz (kierownik Katedry Antropologii Literatury i Badań Kulturowych, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie)
Dr hab. Jacek Ostaszewski (dziekan Wydziału Zarządzania i Komunikacji Społecznej, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie)
Prof. dr hab. Ewa Paczoska (dyrektorka Instytutu Literatury Polskiej, Uniwersytet Warszawski)
Dr hab. Zbigniew Pasek (Katedra Kulturoznawstwa i Filozofii, Wydział Humanistyczny, Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie)
Dr Włodzimierz Pessel (kierownik Pracowni Studiów Miejskich, Instytut Kultury Polskiej, Uniwersytet Warszawski)
Dr Krzysztof Pijarski (Katedra Fotografii, Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa, Telewizyjna i Teatralna im. Leona Schillera w Łodzi)
Prof. dr hab. Piotr Piotrowski (Instytut Historii Sztuki, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu)
Prof. dr hab. Andrzej Pitrus (Instytut Sztuk Audiowizualnych, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie)
Prof. dr hab. Marek Prejs (przewodniczący Rady Naukowej Instytutu Kultury Polskiej, Uniwersytet Warszawski)
Dr Tomasz Rakowski (Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej, Uniwersytet Warszawski)
Prof. dr hab. Ewa Rewers (kierownik Zakładu Kultury Miasta, Instytut Kulturoznawstwa, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu)
Dr hab. Paweł Rodak (dyrektor Instytutu Kultury Polskiej, Uniwersytet Warszawski)
Dr hab. Stanisław Rosiek (prodziekan ds. nauki Wydziału Filologicznego, Uniwersytet Gdański)
Dr hab. Tomasz Sikora (dyrektor Instytutu Religioznawstwa, Uniwersytet Jagielloński)
Dr hab. Anna Siwik (prorektor ds. studenckich Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie)
Dr hab. Andrzej Skrendo (Instytut Polonistyki i Kulturoznawstwa, Uniwersytet Szczeciński)
Prof. dr hab. Tadeusz Sławek (Katedra Literatury Porównawczej, Uniwersytet Śląski w Katowicach)
Dr hab. Jan Sowa (Katedra Antropologii Literatury i Badań Kulturowych, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie)
Dr hab. Iwona Sowińska (Instytut Kultury, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie)
Prof. em dr hab. Roch Sulima (Instytut Kultury Polskiej, Uniwersytet Warszawski)
Prof. dr hab. Andrzej Szahaj (dziekan Wydziału Humanistycznego, Uniwersytet im. Mikołaja Kopernika w Toruniu)
Prof. dr hab. Marek Szczepański (Zakład Socjologii Rozwoju, Uniwersytet Śląski w Katowicach)
Prof. dr hab. Tomasz Szkudlarek (kierownik Zakładu Filozofii Wychowania i Studiów Kulturowych, Uniwersytet Gdański)
Prof. em dr hab. Małgorzata Szpakowska (Instytut Kultury Polskiej, Uniwersytet Warszawski)
Milada Ślizińska (Wydział Sztuki Mediów, Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie)
Prof. dr hab. Paweł Śpiewak (Instytut Socjologii, Uniwersytet Warszawski, dyrektor Żydowskiego Instytutu Historycznego)
Prof. dr hab. Elżbieta Tarkowska (Akademia Pedagogiki Specjalnej w Warszawie)
Dr Alek Tarkowski (dyrektor Centrum Cyfrowego Projekt: Polska)
Prof. dr hab. Teresa Walas (Katedra Antropologii Literatury i Badań Kulturowych, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie)
Prof. dr hab. Piotr Wilczek (Wydział „Artes Liberales”, Uniwersytet Warszawski)
Prof. dr hab. Eugeniusz Wilk (kierownik Katedry Mediów Audiowizualnych, Instytut Sztuk Audiowizualnych, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie)
Dr Krzysztof Wolański (Wielokulturowe Liceum Humanistyczne im. Jacka Kuronia w Warszawie)
Dr Marta Zimniak-Hałajko (kierowniczka Zakładu Kultury Współczesnej, Instytut Kultury Polskiej, Uniwersytet Warszawski)

 

Kategorie
Listy

List otwarty w obronie filozofii

List otwarty w obronie filozofii skierowany do Ministry Nauki i Szkolnictwa Wyższego prof. dr hab. Leny Kolarskiej-Bobińskiej

W całej Polsce – z wyjątkiem Krakowa, Poznania i Warszawy – sytuacja finansowa studiów filozoficznych jest tragiczna. Wydziały filozofii zostały w ciągu dwóch ostatnich lat spauperyzowane przez wprowadzenie opłat za drugi kierunek studiów oraz oparcie finansowania działalności szkół wyższych na przelicznikach ilościowych. Wprowadzenie opłat za drugi kierunek zniechęciło do studiowania filozofii większość zainteresowanych nią studentów. Finansowanie szkół wyższych w zależności od liczby studentów każe wydziałom – w imię przetrwania – obniżyć aspiracje edukacyjne, m.in przyjmować jak najwięcej kandydatów, bez względu na ich kwalifikacje.

28 listopada 2013 roku Rada Naukowa Instytutu Socjologii podjęła decyzję o likwidacji kierunku filozofia na Uniwersytecie w Białymstoku. Uzasadniła to „nierentownością” kierunku, związaną ze zbyt małą liczbą zapisanych nań studentów.

Jeżeli ta decyzja zostanie zatwierdzona przez wyższe uczelniane instancje, powstanie instytucjonalny precedens. Wiele wydziałów prowadzących studia z filozofii znajduje się w dużo gorszej sytuacji finansowej niż ośrodek białostocki. W ciągu paru lat we wszystkich ośrodkach akademickich poza Krakowem, Poznaniem i Warszawą filozofia może zostać po prostu zlikwidowana.

Inne kierunki humanistyczne wcale nie mają się lepiej. Z podobnymi trudnościami zmagają się historia, filologia klasyczna, historia sztuki, czasem nawet socjologia. We wszystkich tych przypadkach władze uczelni będą mogły skorzystać z białostockiego precedensu. To, co dziś spotyka filozofię w Białymstoku, zagraża większości wydziałów humanistycznych w Polsce.

Uniwersytet, a zatem i idea upowszechnionego, publicznego oświecenia, powstał wokół zinstytucjonalizowanej filozofii i razem z nią też umrze. Od Arystotelesa po Wilhelma von Humboldta filozofia uzasadniała i organizowała porządek nauk. Jej związek z uniwersytetem nie jest jednak tylko historyczny. Bez filozofii akademia spadnie do pozycji szkoły zawodowej – szkółki cechowej dla nieopłacanych stażystów zagranicznych firm. Filozofia jest symbolem autonomii nauki; tego wszystkiego, czego nie daje się w akademickiej nauce wykorzystać do utylitarnych celów. Likwidatorzy filozofii – bezinteresownego, rygorystycznego, wolnego myślenia – to wrogowie polskiego Oświecenia.

Gani się uniwersytet za to, że nie jest pokornie dostosowany do realiów polskiego rynku pracy. Tenże rynek pracy, który wypchnął dwa miliony ludzi z kraju, a mimo to wciąż 13,5 procent skazuje na bezrobocie, jest strukturalnie chory – a zatem wymaga nie tyle dostosowania się do niego, ile strukturalnej przebudowy. Mówi się, że biednego nie stać na zbyt tanie rzeczy. Polski nie stać więc na likwidację dziedziny odpowiedzialnej za czyste myślenie. Myślenie filozoficzne jest myśleniem strategicznym, problematyzującym cele, środki i założenia wszelkiego rozwoju i działania. Jego abstrakcyjny charakter jest więc zaletą – podstawowym warunkiem innowacyjności. Czy rację ma centrolewica – że jesteśmy wobec Zachodu niedobrze zapóźnieni – czy też prawica – że jesteśmy wobec niego niedobrze zależni – nie stać nas na to, żeby zlikwidować centrum uniwersytetu i krytyczny nerw społeczeństwa. Nie można zmienić naszej społeczno-gospodarczej struktury bez umiejętności myślenia strategicznego, bez umiejętności dokonywania abstrakcyjnych kombinacji strukturalnych. Trzeba dużo czystej myśli, żeby nas z tej pozycji zapóźnionej zależności wyprowadzić.

Tymczasem pseudomodernizatorski ograniczony pragmatyzm tam, gdzie tylko może, oszczędza na kulturze, nie mogąc przeliczyć jej na krótkoterminowy zysk. Mówi się o „gospodarce opartej na wiedzy”, a jednocześnie niszczy się kulturalną, intelektualną i edukacyjną infrastrukturę. Polska gospodarka jest skrajnie nieinnowacyjna między innymi dlatego, że pozwala sobie na marnowanie intelektualnego potencjału swoich obywateli. Ponad tysiąc zlikwidowanych szkół w Polsce w ostatnich dwóch latach, systematyczne odchudzanie programu humanistycznego w liceum, cięcia budżetu olimpiad przedmiotowych, rezygnacja z dofinansowania czasopism naukowych i społecznych – to obraz kulturalnej pustyni, rosnącej w ciągu ostatnich paru lat. Bankructwo większości ośrodków akademickiej filozofii, w ślad za nimi zaś innych wydziałów humanistyki, doprowadzi do końca kulturalne spustoszenie polskiej prowincji.

Zwracamy się do pani minister Leny Kolarskiej-Bobińskiej o stworzenie warunków prawnych, w których żaden z kierunków filozoficznych – ani w Białymstoku, ani w żadnej innej polskiej uczelni – nie zostanie zlikwidowany. W związku z tym oczekujemy:

 

  1. Rezygnacji z pobierania opłat za studiowanie drugiego kierunku dla 50% najlepszych studentów w roku akademickim 2014-2015 oraz pełnej rezygnacji z opłat za studiowanie drugiego kierunku począwszy od roku akademickiego 2015-2016.
  2. Wprowadzenia mechanizmów prawnych zachęcających Rektorów do częściowego finansowania mniej rentownych – a dla kultury niezwykle ważnych – wydziałów ze środków wypracowanych przez lepiej prosperujące wydziały.

List podpisali (w porządku alfabetycznym):

Bielik-Robson Agata (filozofka, Instytutu Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk oraz Uniwersytet w Nottingham)
Bortnowska Halina (publicystka, współzałożycielka Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka)
Bristiger Michał (muzykolog, krytyk muzyczny, popularyzator muzyki)
Bugaj Ryszard (ekonomista, Instytut Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii Nauk)
Bukraba-Rylska Izabela (socjolog, kierownik Zakładu Socjologii Wsi Instytutu Wsi i Rolnictwa PAN oraz Zakładu Socjologii Wsi i Miasta Instytutu Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego)
Byrski Krzysztof (tłumacz, orientalista, Instytut Orientalistyki Uniwersytetu Warszawskiego)
Bohun Michał (filozof, dyrektor Instytutu Filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego)
Cichocki Marek (historyk idei, politolog, publicysta)
Chmielewski, Adam (filozof, Instut Filozofii Uniwersytetu Wrocławskiego)
Cywiński Bohdan (historyk idei, eseista, publicysta, współzałożyciel Uniwersytetu Latającego i Towarzystwa Kursów Naukowych)
Chojecki Mirosław (członek KOR, wydawca literatury podziemnej, producent filmowy)
Domański Juliusz (filozof i filolog klasyczny, Uniwersytet Warszawski, Polska Akademia Umiejętności)
Dudek Antoni (politolog, historyk, IPN)
Dunin Kinga (publicystka, „Krytyka Polityczna”)
Długokęcki Wiesław (historyk, dziekan Instytutu Historii Uniwersytetu Gdańskiego)
Dybel Paweł (filozof, IFiS PAN oraz ISNS Uniwersytetu Warszawskiego)
Dzielska Maria (historyk i filolog klasyczny, tłumacz, Instytut Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego)
Engelking Barbara (psycholog i socjolog, dyrektor Centrum Badań nad Zagładą Żydów)
Gadacz Tadeusz (filozof, Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie)
Gawin Dariusz (historyk i filozof, zastępca dyrektora Muzeum Powstania Warszawskiego)
Gdula Maciej (socjolog, Instytut Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego)
Grzeliński Adam (filozof, dyrektor Instytutu Filozofii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu)
Hartwig Julia (poetka, eseistka, tłumaczka)
Hołówka Jacek (filozof, kierownik Zakładu Filozofii analitycznej Instytut Filozofii Uniwersytetu Warszawiekiego, redaktor naczelny „Przeglądu Filozoficznego”)
Hołówka Teresa (filozofka, logiczka, IF UW)
Janion Maria (literaturoznawczyni, eseistka, Instytut Badań Literackicj Polskiej Akademii Nauk)
Jarnuszkiewicz Marcin (reżyser teatralny, scenograf)
Jedlicki Jerzy (historyk, Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk)
Kaczmarek Romuald (historyk sztuki, dyrektor Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Wrocławskiego)
Karłowicz Dariusz (filozof, publicysta, prezes Fundacji Świętego Mikołaja)
Kiejzik Lilianna (filozofka, dyrektor Instytutu Filozofii Uniwersytetu w Zielonej Górze)
Kłoczowski Jan Andrzej OP (filozof, kapłan)
Kobierzycki Tadeusz (kierownik Katedry Nauk Humanistycznych, Uniwersytet Muzyczny Fryderyka Chopina)
Jerzy Kochan (filozof, kierownik Zakładu Filozofii Kultury Uniwersytetu Szczecińskiego, redaktor naczelny czasopisma filozoficznego „Nowa Krytyka”)
Kochanowicz Jacek (socjolog, historyk, kierownik Zakładu Historii Gospodarczej Wydziału Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego)
Krasnodębski Zdzisław (socjolog, publicysta, Uniwersytet w Bremie)
Król Marcin (filozof, historyk idei, kierownik Katedry Historii idei i Antropologii Kulturowej Instytutu Stosowanych Nauk Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego)
Kruszyńska Sabina (filozofka, dyrektor Instytutu Filozofii Uniwersytetu Gdańskiego)
Krynicki Ryszard (poeta, tłumacz, wydawca)
Kula Marcin (historyk społeczny, Instytut Historii Uniwersytetu Warszawskiego)
Kulka Konstanty (skrzypek i pedagog, Uniwersytet Muzyczny Fryderyka Chopina)
Kuroń Danuta (Uniwersytet Powszechny im. Jana Józefa Lipskiego w Teremiskach)
Kuniński Miłowit (filozof, Instytut Filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego)
Lazari Andrzej de (historyk idei i rusycysta, Uniwersytet Łódzki)
Leder Andrzej (psychoanalityk, filozof, IFiS PAN, Krytyka Polityczna)
Lengauer Włodzimierz (historyk, Uniwersytet Warszawski)
Libera Antoni (pisarz, tłumacz, reżyser teatralny)
Łagowski Bronisław (filozof, Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie )
Łubieński Tomasz (eseista, dramaturg, prozaik, redaktor naczelny „Nowych Książek”)
Łuków Paweł (filozof, kierownik Zakładu Etyki Instytut Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego)
Marzec Zofia (iberystka, dyrektor Instytutu Iberystyki Uniwersytetu Warszawskiego)
Matuszewski Krzysztof (filozof, Uniwersytet Łódzki)
Matywiecki Piotr (poeta, krytyk literacki, eseista)
Meissner Krzysztof (fizyk teoretyk, Wydział Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego)
Mencwel Andrzej (historyk idei, krytyk literacki, twórca Instytutu Kultury Polskiej UW)
Migasiński Jacek (filozof, Instytut Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego)
Miodoński Leon (fiozof, dyrektor Instytutu Filozofii Uniwersytetu Wrocławskiego)
Mizińska Jadwiga (filozof, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie)
Morawińska Agnieszka (historyczka sztuki, dyrektorka Muzeum Narodowego w Warszawie)
Mytkowska Joanna (kuratorka i historyczka sztuki, dyrektorka Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie)
Nosowski Zbigniew (publicysta, działacz katolicki, redaktor naczelny „Więzi”)
Nowak Andrzej (historyk, Instytut Historii UJ, były redaktor naczelny „Arcanów”)
Nycz Ryszard (literaturoznawca, Kierownik Katedry Antropologii Literatury i Badań Kulturowych Uniwersytetu Jagiellońskiego)
Olszaniec Włodzimierz (filolog klasyczny, dyrektor Instytutu Filologii Klasycznej UW)
Oszajca Wacław SJ (publicysta, poeta, Papieski Wydział Teologiczny)
Paczkowski Andrzej (historyk, przewodniczący Rady IPN)
Paczkowska-Łagowska Elżbieta (filozof, Instytut Filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego)
Paczoska Ewa (literaturoznawczyni, dyrektor Instytutu Literatury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego)
Paszewski Andrzej (genetyk, Polska Akademia Nauk)
Penderecki Krzysztof (kompozytor, dyrygent, profesor Akademii Muzycznej w Krakowie)
Piecuch Czesława (filozof, Uniwersytet w Zielonej Górze)
Pieniążek Paweł (filozof, Uniwersytet Łódzki)
Piłat Robert (filozof, IFiS PAN i Uniwersytet im.. Kardynała Stefana Wyszyńskiego)
Piotrowski Piotr (historyk sztuki, Kierownik Zakładu Historii Sztuki Nowoczesnej w Instytucie Historii Sztuki Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu)
Pomian Krzysztof (historyk, filozof, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, przewodniczący komitetu naukowego Muzeum Europy w Brukseli)
Potocka Maria Anna (historyczka sztuki, dyrektorka Muzeum Sztuki Współczsnej w Krakowie)
Salij Jacek (teolog, kierownik Ktaedry Teologii Dogmatycznej na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie)
Samsonowicz Henryk (historyk, Warszawa)
Smolar Aleksander (politolog i publicysta, Prezes Fundacji im. Stefana Batorego)
Sosnowski Jerzy (publicysta, eseista, radiowiec)
Sowa Jan (socjolog i kulturoznawca, Katedra Antropologii Literatury i Badań Kulturowych Uniwersytetu Jagiellońskiego)
Staniszkis Jadwiga (socjolog, Warszawa)
Starczewska Krystyna (pedagog, działaczka społeczna, Warszawa)
Starzyńska-Kościuszko Ewa (filozof, dyrektorka IF Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie)
Stróżewski Władysław (filozof, Instytut Filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego)
Strzępka Monika (reżyserka teatralna)
Styka Jerzy (filolog klasyczny, dyrektor Instytutu Filologii Klasycznej UJ)
Suchan Jarosław (historyk sztuki, dyrektor Muzeum Sztuki w Łodzi)
Szacki Jerzy (socjolog, Uniwersytet Warszawski, Polska Akademia Nauk)
Szkudlarek Tomasz (pedagog, Kierownik Zakładu Filozofii Wychowania i Studiów Kulturowych przy Instytucie Pedagogiki Uniwersytetu Gdańskiego)
Szubka Tadeusz (filozof, dyrektor Instytutu Filozofii Uniwersytetu Szczecińskiego)
Szylak Aneta (kuratorka i historyczka sztuki, Dyrektorka Instytutu Sztuki Wyspa w Gdańsku)
Szymański Mikołaj (filolog klasyczny, redaktor naczelny czasopisma „Meander”)
Środa Magdalena (etyk, Instytut Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego)
Świątkowska Bogna (dziennikarka i działaczka społeczna, Prezeska Fundacji Nowej Kultury „Bęc Zmiana” Tarnowski Karol (filozof, Uniwersytet Papieski w Krakowie)
Toruńczyk Barbara (historyczka literatury, publicystka, działaczka opozycji w PRL, Prezeska Fundacji Zeszytów Literackich)
Walicki Andrzej (filozof, historyk idei, profesor Uniwersytetu Notre Dame w Indianie i członek Polskiej Akademii Nauk)
Wesołowska Elżbieta (filolog klasyczny, dyrektor Instytutu Filologii Klasycznej Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu)
Wielowieyski Andrzej (działacz opozycji w PRLu, publicysta, były parlamentarzysta)
Witkowski Lech (filozof, Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy)
Wiśniewski Ryszard (filozof, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu)
Wodziński Cezary (filozof, Instytut Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk)
Woleński Jan (filozof, Instytut Filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego)
Woźniakowski Henryk (publicysta, wydawca, tłumacz, prezes Zarządu Społecznego Instytutu Wydawniczego „Znak”)
Wróblewska Hanna (historyczka sztuki, Dyrektorka Narodowej Galerii Sztuki „Zachęta” w Warszawie)
Wygnański Jakub (działacz i współtwórca organizacji pozarządowych, Warszawa)
Zagajewski Adam (poeta, eseista, prozaik, tłumacz)
Zanussi Krzysztof (reżyser, scenarzysta)
Zybertowicz Andrzej (socjolog, Instytut Socjologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu)
Żelazna Jolanta (filozof, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu)
Żelazny Mirosław (filozof, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu)
Żuchowski Tadeusz (historyk sztuki, dyrektor Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu)

Kategorie
Listy

List prof. Gołosza

dr hab. Jerzy Gołosz
Zastępca Dyrektora ds. ogólnych
Instytutu Filozofii
Wydział Filozoficzny UJ
Grodzka 52
31-044 Kraków

Szanowni Państwo,

w liście otwartym w obronie filozofii adresowanym do Pani Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego jego sygnatariusze zwracają uwagę na to, że w całej Polsce – z wyjątkiem Krakowa, Poznania i Warszawy – sytuacja finansowa studiów filozoficznych jest tragiczna. Uzupełniając tę diagnozę chciałbym dodać tylko, że problem ten jest na tyle poważny i głęboki, że dotyczy również tych większych ośrodków z dużymi tradycjami, takich jak mój macierzysty Instytut Filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego, i to mimo tego, że ostatnim rankingu Rzeczpospolitej i Perspektyw uznani zostaliśmy za najlepszą uczelnię w gronie kierunków „Filozofia”. Jeżeli zatem celem reformy Ministerstwa było wyłanianie uczelni tzw. „flagowych“ według zasady „przetrwają najsilniejsi“, to w zasięgu tej polityki nie mieści się filozofia, w każdym razie na pewno nie ta, którą zajmujemy się na Uniwersytecie Jagiellońskim mimo jej wysokiego poziomu, czego się nie neguje.

Na poparcie tej tezy chciałbym przytoczyć kilka faktów. Od kilku już lat Instytut Filozofii UJ boryka się z poważnymi kłopotami finansowymi. Przyznawane nam środki finansowe – uzależnione od liczby naszych studentów w Instytucie – są zbyt małe na to, aby pokryć koszty bieżącego finansowania funkcjonowania Instytutu. Specyfiką filozofii jest to, że naucza się jej na całym Uniwersytecie, jednakże dodatkowe środki, jakie w związku z tym otrzymujemy ze strony innych wydziałów Uniwersytetu nie są wystarczające na utrzymanie etatów naszych pracowników; inne wydziały ze względów oszczędnościowych starają się ograniczać opłaty za prowadzone przez nas zajęcia lub wręcz rezygnują z filozofii.

W konsekwencji tych faktów mamy stały deficyt finansowy, który w zeszłym roku przekroczył milion zł. Ta trudna sytuacja zmusza nas do stopniowego redukowania etatów w naszym Instytucie; wygląda to obecnie w praktyce tak, że mniej więcej w miejsce 3 osób odchodzących na emeryturę możemy zatrudniać jednego nowego pracownika, co utrudnia nam przyjmowanie do pracy naszych młodych zdolnych absolwentów (których nam nie brakuje) i, przede wszystkim, normalną płynną wymianę kadr, która umożliwiałaby sprawne funkcjonowanie naszego Instytutu w przyszłości.

Forsowana przez Ministerstwo polityka przekierowywanie środków do systemu grantowego jest przyczyną stałego zmniejszania przyznawanych nam środków na finansowanie badań statutowych, w efekcie czego brakuje nam środków na finansowanie bieżących badań naukowych. W ciągu ostatniego miesiąca dwukrotnie byłem zmuszony do odmowy sfinansowania wydania dwóch przygotowanych już do druku książek młodych pracowników naszego Instytutu właśnie ze względu na brak pieniędzy, chociaż Ministerstwo podobno stara się wspierać rozwój młodej kadry naukowej. Zdarzało się już również, że nasi pracownicy wydawali książki na własny koszt i również sami finansowali swoje wyjazdy na konferencje naukowe, co biorąc pod uwagę poziom naszych zarobków jest poważnym wydatkiem.

Decyzja Ministerstwa wprowadzająca opłaty za drugi kierunek studiów doprowadziła w naszym Instytucie do spadku liczby studentów wybierających filozofię jako drugi kierunek o połowę. Decyzja ta, szczególnie w przypadku filozofii, jest kompletnie niezrozumiała: filozofia jest organicznie związana z innymi dziedzinami nauki i nie da się jej uprawiać w izolacji od nich; korzyści są tutaj zresztą obustronne, o czym świadczy chociażby autobiografia Alberta Einsteina. Nie da się zatem uprawiać np. filozofii nauki bez znajomości fizyki, matematyki czy biologii, logiki bez znajomości matematyki czy też epistemologii bez kontaktu z psychologią i kognitywistyką, o czym pisaliśmy w zeszłym roku w liście otwartym do min. Kudryckiej.

Zgadzam się zatem w całej pełni z proponowanymi postulatami, a w szczególności z postulatami:

  • likwidacji opłat za drugi kierunek studiów
  • koniecznością zwiększenia nakładów na badania statutowe kosztem środków pochodzących z systemu grantowego
  • koniecznością korekty ostatnich reform nauki szkolnictwa wyższego w taki sposób, aby w sprawiedliwy sposób można było ująć w nich specyfikę humanistyki i nauk społecznych
  • koniecznością zmiany zasad finansowania uczelni uwzględniająca nie tylko liczbę studentów, ale również dorobek naukowy jednostki oraz znaczenie danego kierunku dla kultury.

Z wyrazami szacunku
Jerzy Gołosz

Kategorie
Dokumenty

Apel

Apel w 46 rocznicę wyrzucenia profesorów i rozwiązania filozofii warszawskiej

Wyrażamy duże zaniepokojenie pierwszymi od 1968 roku likwidacjami wydziałów filozoficznych. Siła demokracji jest siłą ożywiających ją idei humanistycznych. Nie sposób też myśleć o społeczeństwie obywatelskim bez Uniwersytetu, niezależnego zarówno od nacisku bieżącej polityki, jak i ciśnienia wolnego rynku. Leszek Kołakowski pisał: „Rozważania nasze podyktowane są przekonaniem, że redukcja społecznej doniosłości nauk humanistycznych jest istotnie zjawiskiem groźnym oraz że ani ta redukcja, ani związane z nią niebezpieczeństwa nie są wynikiem postępu technicznego i nie dają się przezwyciężyć bezskutecznym piorunowaniem na techniczną barbaryzację ludzkości„. Stanowczo twierdzimy, że trwanie i rozwój humanistyki nie są sprzeczne z modernizacją techniczną; co więcej, uważamy obecność dyscyplin humanistycznych za konieczny warunek istnienia nowoczesnego, racjonalnego i podmiotowego społeczeństwa. Dlatego apelujemy do Ministerstwa o przedstawienie konkretnego planu ratunkowego dla zagrożonych dyscyplin nauki: zarówno filozofii, jak i innych kierunków humanistycznych.
Teresa Bogucka, Maryla Hopfinger, Marta Petrusewicz, Jadwiga Staniszkis, Małgorzata Szpakowska, Barbara Toruńczyk