Prace zespołów roboczych

Skrócona wersja wyników prac zespołów eksperckich powołanych na kongresie „Kryzys uczelni – kryzys nauki – kryzys pracy” przedstawiona 17. 03. 2015 roku na spotkaniu z wiceministrem nauki i szkolnictwa wyższego Markiem Ratajczakiem.

I Zmiany systemu finansowania szkolnictwa wyższego.

1. W dobie niżu demograficznego, należy znacząco ograniczyć negatywny wpływ liczby studentów i doktorantów dla finansów uczelni.
2. Algorytm musi promować tworzenie małych grup ćwiczeniowych i wykładowych. Powinno to zostać osiągnięte przez podstawienie w algorytmie grup w miejsce liczby studentów, oraz wprowadzenie wzoru przypisującego wyższą kosztochłonność małym grupom zajęciowym.
Należy też wprowadzić zasadę, że dotacja wyliczana na grupy w pierwszym roku studiów nie ulega zmianie, mimo zmniejszenia stanu osobowego w grupie do 50 % wyjściowej liczby osób. Uczelnie nie mogą być karane za egzekwowanie wymagań wobec studentów.
3. Należy umożliwić uczelniom prowadzenie swobodnej polityki kadrowej, w tym prowadzenia awansów wewnętrznych i przesuwania pracowników za porozumieniem stron ze stanowisk naukowo dydaktycznych na dydaktyczne lub naukowe. Konkursy otwarte dotyczyłyby nowo tworzonych lub wakujących etatów.
4. Stała część dotacji powinna obejmować m.in. takie elementy, jak utrzymanie infrastruktury badawczej, wynagrodzenia kadry, utrzymanie zespołów badawczych.
5. Część zmienna dotacji powinna być wyliczana w systemie algorytmicznym. Dotacja powinna obejmować także fundusze na rozwój zawodowy pracowników (w tym: badania własne, udział w konferencjach naukowych, doskonalenie dydaktyki).
6. Należy umożliwić finansowanie w ramach dotacji etatów naukowo badawczych. Obecnie uczelnie mają możliwość zatrudniania na stanowiskach czysto naukowych, jednakże dotacja nie obejmuje takich etatów.
7. Należy rozważyć zmniejszenie pensum dydaktycznego i powrót do systemu “widełek” określających pensa dla poszczególnych kategorii zaszeregowania. Obecny system zachęca do obciążania pracowników dydaktyką w stopniu utrudniającym, jeśli nie wręcz uniemożliwiającym badania (proponujemy przykładowo: prof. 90120, prof. nzw. 120150, dr hab. 150 180, dr 180 240 itd).
8. Do rozważenia jest skorzystanie z doświadczeń portugalskich i wprowadzenie 33% dodatku do płacy zasadniczej za rezygnację z pracy naukowej, naukowo dydaktycznej lub dydaktycznej na tzw. “drugim etacie.”

II Reforma systemu finansowania nauki.

1. Konieczny jest natychmiastowy skok finansowania budżetowego badań naukowych. W każdym z lat 2015-2020 wzrost co najmniej o 0,15% PKB.
2. Większość tego wzrostu powinna być przeznaczona na wzrost finansowania badań statutowych (działalności statutowej). Tak, by w 2020 roku nastąpił wzrost 3-krotny.
3. W drodze zwiększenia finansowania nauki należy odwrócić proporcje między finansowaniem ze źródeł strukturalnych i finansowaniem z funduszy grantowych, tak by relacja ta wynosiła 80 % do 20 % na rzecz finansowania z BST.
4. Już w tym roku musi dojść do zwiększenia nakładów na naukę o 0,05 % PKB, tj. o ok. 800 mln zl, zas w następnym o 1200 mln zł.

III Zmiana zasad oceniania jakości badań naukowych.

1. Z postulatami zgłaszamy się do MNiSzW ponieważ, to ministerstwo rozporządzeniem wprowadza zasady oceny parametrycznej jednostki naukowej, które stają się dla uczelni wzorem do tworzenia zasad oceny poszczególnych badaczy; ministerstwo powołało takie byty jak NCN i NPRH, które rozdzielając środki na granty dokonują oceny dorobku osób aplikujących, a ocena ta uwzględnia tendencje widoczne w zasadach oceny parametrycznej; także ministerstwo ustala zasady oceny dorobku do doktoratu, habilitacji i profesury;
2. W związku z tym, że poszczególne dziedziny nauki różnią się zarówno jeżeli chodzi o społeczną funkcję, jak i obszar oraz metodologię badań, a także dominujące sposoby komunikacji naukowej, to każda dziedzina powinna mieć opracowany system oceny jednostek naukowych i badaczy adekwatny do
realiów danej dziedziny;
3. W systemie oceny dorobku humanistów domagamy się:
a) rezygnacji z wykorzystywania wskaźników bibliometrycznych opartych na cytowaniach, przynajmniej do czasu stworzenia mechanizmów pozwalających uwzględniać cytowania w monografiach, pracach zbiorowych i wszystkich czasopismach uznanych przez badaczy z danej dyscypliny za wartościowe;
b) oceniania wartości publikacji nie poprzez wskaźniki typu miejsce i język publikacji, lecz poprzez ocenę ekspercką treści; za dodatkową wartość publikacji należy uznać jej dostępność w Internecie na zasadach open access;
c) recenzje wydawnicze monografii i artykułów oraz recenzje i opinie wpływające na przyznawanie grantów powinny być jawne, na wzór recenzji dorobku doktorantów i habilitantów; d)uwzględniania w ocenianym dorobku (w sposób realny, a nie śladowy) działalności popularyzującej naukę, współpracy z otoczeniem społecznym (np. ze szkołami, instytucjami kultury) oraz dokonań artystycznych; punktowane powinny być także działania na rzecz ochrony i opieki nad polskimi zabytkami i dziedzictwem kulturowym;
e) oparcia ministerialnej listy czasopism A na danych z bazy Scopus, merytorycznie bardziej wartościowej niż Web of Science
f) zaprzestania deprecjonowania polskich czasopism humanistycznych z listy B i przyjęcia zasady, że najlepiej ocenione czasopisma z tej listy otrzymują punktację na poziomie średniej punktacji czasopism z listy A (np. 35 punktów); jeżeli najnowsze numery dane czasopismo udostępnia na zasadach open
access to punktacja powinna być zwiększona o 25%;
g) zaprzestania deprecjonowania monografii naukowych i przyjęcie założenia, że monografia spełniająca określone warunki otrzymuje 35 punktów, zaś rozdział w monografii zbiorowej spełniającej określone warunki 10 punktów; monografia dostępna w Sieci na zasadach open access powinna otrzymywać 25% punktów więcej;
h) liczba publikacji uwzględnianych przy ocenie jednostki naukowej powinna być zwiększona z 3N do 4N – bo ocena jest za 4 lata, a poza tym, im więcej publikacji będzie uwzględnionych, tym ocena będzie bardziej obiektywna; należy zlikwidować wymóg, by artykuły z czasopism stanowiły aż 60% ocenianych prac – w humanistyce nie powinna być ograniczana liczba monografii wpływających na ocenę;
i) system punktacji w większym niż obecnie stopniu dorobku powinien doceniać redagowanie czasopism i monografii naukowych oraz wprowadzić zachęty do publikowania w nowych czasopismach, które jeszcze nie zostały umieszczone na liście ministerialnej.

IV. Zmiany modelu kariery naukowej i poprawa warunków studiowania w szkołach wyższych.

Oczekujemy:
1 a) Zwiększenie liczby etatów przeznaczonych dla pracowników naukowodydaktycznych na uczelniach, wprowadzenie zróżnicowanych ścieżek rozwoju kariery naukowej: naukowo-dydaktycznej i naukowej, zapewnienie zrównoważonego rozwoju kadry naukowej poprzez zachowanie odpowiednich proporcji między pracownikami zatrudnionymi na stanowiskach asystentów, adiunktów i profesorów uniwersyteckich, co zapobiegnie procesowi starzenia się kadry uniwersyteckiej.
1 b) Podjęcie pilnych działań w celu zapobieżenia procesowi starzenia się kadry naukowej, w szczególności poprzez przywrócenie tradycyjnej ścieżki uniwersyteckiej kariery naukowej, zaczynającej się na stanowisku asystenta.
2) Zapewnienie stabilnych warunków pracy i rozwoju całej kadry uniwersyteckiej poprzez wprowadzenie zasady, że nawiązywanie stosunku pracy z nauczycielem akademickim, począwszy od stanowiska asystenta, następuje na podstawie umów o pracę na czas nieokreślony, a w przypadku samodzielnych pracowników naukowych na podstawie mianowania na czas nieokreślony.
3) Zapewnienie przejrzystości i obiektywizmu ocen, jakim poddawani są pracownicy oraz kandydaci na pracowników naukowo-dydaktycznych, poprzez wprowadzenie zasady, że oceny te przeprowadzane są na podstawie jasnych, jednoznacznych i znanych wszystkim zainteresowanym kryteriów, uwzględniających zróżnicowaną specyfikę poszczególnych dziedzin nauki.
4) Powiązanie wysokości wynagrodzenia z efektami pracy naukowej i/lub dydaktycznej.
5) Poprawienie warunków pracy naukowej poprzez: zapewnienie finansowych mechanizmów do „mobilności” w kraju i za granicą, rozumianej przede wszystkim jako wymiana doświadczeń i ścisła współpraca z badaczami z innych (krajowych i zagranicznych) ośrodków bez konieczności fizycznego przemieszczania się – zmiany miejsca zatrudnienia.
6) Poprawienie warunków pracy dydaktycznej służące rzeczywistemu podniesieniu jakości kształcenia, w tym: wprowadzenie limitów maksymalnej liczebności grup dydaktycznych, zapewniających prawidłowy przebieg procesu dydaktycznego, tworzenie zachęt dla ściślejszego powiązania prowadzonej przez pracownika dydaktyki z jego pracą badawczą, umożliwienie zindywidualizowanego i tutorskiego systemu kształcenia oraz rozwoju zainteresowań, nabywania wiedzy i doświadczeń poprzez zwiększony udział studentów w działalności kół naukowych i realizacji projektów naukowych i popularyzujących naukę.
7) Znaczące zwiększenie puli środków przeznaczanych na stypendia naukowe i socjalne przyznawane studentom studiów I, II i III stopnia. Wprowadzenie motywacyjnego systemu stypendialnego, uwzględniającego zarówno sytuację materialną studenta, jak i jego osiągnięcia/wyniki w nauce.

V. Zmiana modelu współpracy uczelni z otoczeniem społecznym.

Postulujemy:
– stworzenie analogicznego do opisującego inkubatory przedsiębiorczości artykułu (artykuł 86. w ustawie Prawo o szkolnictwie wyższym), który pozwala na powoływanie i określa działania inkubatorów społecznych – niekomercyjnych jednostek, powoływanych przez uczelnie dla współdziałania z instytucjami
społecznymi, obywatelskimi, związkami zawodowymi oraz administracja publiczną każdego szczebla, finansowanych na określonych w ustawie zasadach w sposób niekomercyjny;
– proponujemy uwzględnienie dodatkowej punktacji algorytmicznej dla pracowników naukowych i ośrodków za współpracę z organizacjami pozarządowymi, samorządami oraz administracją.
– odwołujemy się przy tym do modelu „knowledge alliances”, powołując się przy tym na unijny dokument An agenda for the modernisation of Europe’ s higher education systems. Domagamy się przy tym wdrożenia wytycznych opisanych w dokumencie dotyczących sojuszów wiedzy
– sojusz wiedzy zawarty ze związkami zawodowymi ma dotyczyć stworzenia platformy współpracy obejmującej m.in. obowiązkowe kształcenie w zakresie praw pracowniczych, wspólnej troski o nie realizowanej w ramach Biur karier, think tank’ów i dotowanych projektów badawczych;
– sojusz wiedzy zawarty z instytucjami społecznymi i obywatelskimi ma opracowywać procedury i wzmagać współpracę uczelni z władzami samorządowymi oraz mieszkańcami (w którym to modelu miasto czy organizacje społeczne współfinansują analizy wykonywane przez uczelnie)
– domagamy się zdefiniowania odrębnych komercyjnych i niekomercyjnych zasad współpracy z zewnętrznymi instytucjami komercyjnymi i społecznymi dla uczelni artystycznych;
– sojusz wiedzy uczelni z innymi jednostkami naukowymi ma dotyczyć wprowadzenia konsultacji środowiskowych i społecznych w zakresie określania wytycznych programowych Narodowego Centrum Nauki i Narodowego Centrum Kultury.