Polska, 22 stycznia 2019
Jego Magnificencja Rektor
Uniwersytet jest naszą wspólną sprawą. Do końca roku akademickiego 18/19 uczelnie muszą wprowadzić nowe statuty i tym samym określić jaką chcemy być wspólnotą. Inicjatywa formalnie leży po stronie rektorów, na których ustawa nakłada obowiązek przedstawienia projektu statutu. Bierzemy za słowo obietnicę zwiększenia autonomii uczelni i chcemy być podmiotem a nie przedmiotem prac nad nowym kształtem uniwersytetu. Ciesząc się z podjęcia pierwszych publicznych rozmów na temat przyszłego statutu chcemy pogłębienia i rozszerzenia procesu konsultacji. Mamy nadzieję, że postulowane przez nas rozwiązania strukturalne zostaną zauważone i uwzględnione w pracach nad statutem.
Debata o uniwersytecie – jak każda inna – musi być przede wszystkim debatą o wartościach, o wewnętrznych celach instytucji, o wizji nowoczesności i wizji Polski artykułowanej poprzez projekt reformy uczelni. Kim chcemy być i jakiej chcemy wspólnoty – to pytania od których muszą wyjść wszystkie konkretne propozycje zmian struktury.
Proponujemy następującą odpowiedź: nowoczesny Uniwersytet powinien być organizacją przyjazną, demokratyczną, inkluzywną, sprawną i przejrzystą.
Samorządność
1. Nowoczesna organizacja musi być przyjazna – dlatego studentom trzeba przyznać realny wpływ na sprawy bezpośrednio ich dotyczące. Student powinien być zarówno użytkownikiem jak i obywatelem uniwersytetu. Aby budować w studentach poczucie wspólnoty i świadomość podmiotu praw postulujemy:
a) Wybory dziekanów/kierownik jednostki przez studentów, pracowników samodzielnych, adiunktów i doktorantów;
b) Możliwość przedstawiania kandydatów na kierowników jednostek przez grupy studentów/pracowników samodzielnych/ adiunktów/doktorantów danej jednostki.
c) Zapewnienie studentom dwudziestoprocentowej reprezentacji we wszystkich statutowych organach kolegialnych Uniwersytetu oraz prawa do głosowania we wszystkich odpowiednich organach. Studenci muszą mieć realny wpływ studenckiego na ewaluację dydaktyki oraz realizowane programy zajęć.
d) Przyznanie samorządowi studenckiemu udziału w wyborach prorektora ds studenckich.
2. Postulujemy, by rektor realizował nowoczesny model przywództwa aktywizującego. Uniwersytet powinien łączyć tradycje i innowacje w formule „uniwersytetu obywatelskiego”, mobilizującego i wyzwalającego potencjał wszystkich swoich pracowników. Dlatego nie może być zarządzany ponad ich głowami.
To od nas wszystkich zależy przyszłość demokracji. Uniwersytet – tak jak inne instytucje – musi po swojemu odpowiedzieć na postępujący równoczesny kryzys legitymizacji instytucji państwa narodowego oraz organizacji międzynarodowych, kryzys technokratycznego modelu władzy, populizmy. Uniwersytety mają swoją rolę do odegrania wobec tego kryzysu! Dlatego postulujemy:
a) by uwzględnić w statucie możliwość zgłaszania kandydatów na stanowisko rektora przez grupę studentów lub pracowników związanych z co najmniej trzema dyscyplinami naukowymi;
b) by dać możliwość zgłaszania kandydatów do Rady Uczelni wszystkim członkom Senatu;
c) by zgłaszania i wyboru kandydatów do Rad Dyscyplin Naukowych dokonywali pracownicy należących do stosownych dyscyplin;
d) by wykluczyć z udziału w głosowaniach Senatu kierowników jednostek naukowych mianowanych przez rektora;
e) by umożliwić wybór oraz zgłaszanie kandydatów na stanowiska kierowników jednostek przez ich pracowników.
f) by określić wielkość reprezentacji w Senacie przedstawicieli adiunktów i doktorantów.
Jakość kształcenia
3. Nowoczesny uniwersytet musi być sprawny. Należy wyciągnąć wnioski z problemów państwa polskiego dotyczących koordynacji pomiędzy jego sektorami. Silosowa organizacja uniwersytetu, podzielonego na działy dydaktyczny, badawczy, oraz szkół doktorskich może wydawać się atrakcyjna ze względu na centralizację struktur. Nadmierna centralizacja – jak pokazują przykłady innych instytucji – grozi jednak bezwładem, chaosem i dezorganizacją.
a) Postulujemy zachowanie struktury uczelnianej opartej o samodzielne wydziały jako główne jednostki w których będzie się skupiać działalność naukowo-badawcza. Nauczanie studentów karmi się badaniami naukowymi – nie można być dobrym nauczycielem akademickim nie prowadząc jednocześnie żadnych badań naukowych. Studenci mają prawo oczekiwać, że przekazywana im przez nauczycieli wiedza jest efektem działalności badawczej, i że wiedza ta jest w sposób ciągły uaktualniana i poszerzana. Rozdzielenie dydaktyki i badań naukowych spowoduje degradację i zubożenie działalności dydaktycznej, co bezpośrednio wpłynie na stan i zasób wiedzy przekazywanej studentom.
b) Należy zapewnić rozwój całego uniwersytetu. Postulujemy ustanowienie w obrębie szkół doktorskich minimalnych kwot naboru dla poszczególnych dyscyplin.
Pomimo formalnego oddzielenia, doktoranci w szkołach doktorskich powinni współtworzyć wspólnotę poprzez włączanie w życie wydziałów czy jednostek. Doktoranci powinni współpracować nad kształtowaniem programów studiów oraz muszą mieć wpływ na dobór kadry dydaktycznej w szkołach doktorskich.
Transparencja i równość reguł
4. Nowoczesny uniwersytet powinien być przejrzysty.
a) Statut, najważniejszy dokument regulujący zasady życia naszej uczelni, winien posiadać silną legitymację. Może ją zapewnić przeprowadzenie opiniodawczego referendum nad jego projektem oraz tajność senackiego głosowania nad nim.
Niezbędna jest szeroka partycypacja społeczności akademickiej i transparentność prac nad statutem. Władze Uniwersytetu winny sporządzić kalendarium prac, określające terminarz i tryb wprawadzania zmian do projektu. Należy upubliczniać protokoły posiedzeń zespołów przygotowujących statut i informować o nich na stronie internetowej naszej uczelni.
b) Celowe byłoby wprowadzenie instytucji regularnego informowania przez rektora o realizacji jego statutowych zadań na odbywanych częściej niż raz do roku, otwartych. publicznych debatach z członkami społeczności akademickiej.
6. Nowoczesny uniwersytet równo traktuje swoich pracowników, niezależnie od tego, czy są na ścieżce naukowej, naukowo-dydaktycznej czy dydaktycznej. Oznacza to m. in. nakaz jednakowego wynagradzania pracowników, w tym samym stopniu przyczyniających się do pomyślności uniwersytetu. Uczelnie powinny unikać wprowadzania systemu, w którym będą istnieć akademicy lepsi (badacze) i gorsi (dydaktycy).
7. Pracownicy administracji są istotną częścią uniwersytetu. Bez ich pracy uczelnia nie byłaby w stanie funkcjonować. W nowej ustawie gros zadań zarządczych przypada właśnie administracji Dlatego też także tej grupie pracowniczej należy się stosowne wynagrodzenie za pracę. Uważamy, że regulamin wynagradzania powinien przewidywać grupy stanowisk, w których pensja pracownika administracji jest równa minimalnej pensji asystenta, adiunkta, profesora uczelni lub profesora. Również system dodatków funkcyjnych powinien być skorelowany z dodatkami dla kadry akademickiej.
Warunki powodzenia zmian
1. Zwracamy się o powołanie przez uniwersytet zewnętrznych ekspertów, specjalizujących się w tematyce konsultacji społecznych, którzy przeprowadzą audyt przeprowadzonych już konsultacji. Eksperci sprawdzą, czy dotychczasowe działania uczelni spełniają standardy konsultacji społecznych oraz sformułują rekomendacje co do standardów dalszych etapów konsultacji statutu.
2. Zwracamy się do władz uniwersytetu o przedstawienie analizy możliwości i zagrożeń związanych z planowanymi zmianami struktury. Analiza powinna zawierać odniesienie do problemów organizacyjnych uczelni zagranicznych, decydujących się na przeprowadzenie podobnych zmian w zarządzaniu oraz wskazania w jaki sposób uczelnia chce zapobiec tym problemom.