Jak w 1789 roku Stan Trzeci, tak 10 czerwca roku 2015 o godz. 12:30 stan nauki zjednoczył się w Czarnej Procesji, zawiadamiając o grożącej nam cichej śmierci polskiej nauki.
Pochód protestacyjny wyruszył spod bramy głównej Uniwersytetu Warszawskiego i doszedł ulicami Krakowskie Przedmieście i Nowy Świat do siedziby Prezesa Rady Ministrów w Alejach Ujazdowskich. W milczącej demonstracji uczestniczyli ubrani na czarno pracownicy uniwersytetów, studenci, doktoranci, pracownicy Instytutu Badań Literackich PAN oraz innych ośrodków uniwersyteckich i badawczych z całej Polski. W formę cichego protestu włączyły się stowarzyszenia: Miasto Jest Nasze, Uniwersytet Zaangażowany, Nowy Obywatel, Krytyka Polityczna, Związek Zawodowy Nauczycieli Akademickich UAM, Związek Polskich Artystów Plastyków, Demokratyczne Zrzeszenie Studenckie, ZNP, NZS UG, NZS UKSW, NZS UAM, oraz przyjaciele środowisk akademickich.
Uczestników protestu połączyło przekonanie o pogarszającym się stanie nauki, o spadku poziomu kształcenia na wszystkich etapach edukacji i o konieczności podjęcia natychmiastowych działań naprawczych. Protestujący domagali się wdrożenia „pakietu antykryzysowego dla polskich uczelni” i radykalnych zmian w sposobie finansowania nauki oraz zarządzania uczelniami. Niesiono czarne flagi, symboliczne klepsydry i transparenty z hasłami: „Chcemy stanowić o sobie”, „Żądamy dialogu z uczelniami”, „Precz z arogancją urzędników”, „Algorytm do zmiany”, „Studenci nie barany, nie liczcie ich od głowy”, „Oddajcie nam akademię”, „Chcemy promotora, a nie fabrykanta”, „Naukowiec to więcej niż suma punktów”, „Róbmy badania, zamiast pisać wnioski grantowe”, „Punktoza to choroba – gdzie jest lekarz??”, „Nauka kwitnie poza metropoliami”, „Wiedza to prawo, nie przywilej”, „Żądamy polityki rozwoju, a nie oszczędności”, „Słuchajmy głosu akademii”.
Biurokracja, destrukcja placówek badawczych, likwidacja ośrodków uniwersyteckich w mniejszych miastach, patologie systemu grantowego i destabilizacja stosunków zatrudnienia to tylko niektóre z najczęściej wymienianych zarzutów, które zgromadzenie skierowało do Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz do Rządu.
Po dojściu w Aleje Ujazdowskie transparenty złożono przed wejściem do siedziby Premier Ewy Kopacz.
„Chcielibyśmy, aby polski rząd wreszcie zdał sobie sprawę z powagi sytuacji i podjął stosowne środki zaradcze, aby wreszcie uznał pakiet antykryzysowy. Ten stan nie może się utrzymać, jeżeli chcemy, aby jakakolwiek nauka w Polsce istniała. Dlatego przenieśliśmy się pod kancelarię Pani Premier, aby pokazać, że sprawa jest niezwykłej wagi i żądamy odpowiedniej reakcji” – zaapelowała pod gmachem Rady Ministrów Monika Helak – członkini Komitetu Kryzysowego Humanistyki Polskiej.
W demonstracji wzięli udział także pracownicy placówek badawczych Polskiej Akademii Nauk. O wypowiedź poprosiliśmy prof. Teresę Dobrzyńską-Janusz z Instytutu Badań Literackich PAN, która tak skomentowała aktualną sytuację nauki polskiej:
„Czarną procesję poprzedziły liczne debaty organizowane przez Komitet Kryzysowy Humanistyki Polskiej oraz niezliczone rozmowy – prywatne i prowadzone w zespołach badaczy – dotyczące systemu nauczania i prowadzenia badań. Gremia akademickie są zmęczone narzucanymi zasadami działania i głęboko sfrustrowane. Postulaty naszego środowiska zostały sformułowane przez KKHP i nie ma potrzeby ich tu powtarzać. Najogólniejszy ich sens można chyba sprowadzić do tego, że instytucjom akademickim odbiera się autonomię i narzuca na siłę – sprzeczny z naturą działania tych instytucji – styl administracyjny, oparty na schematycznym planowaniu, nadmiernej sprawozdawczości i źle pojętej dyscyplinie pracy. Mnożą się sprawozdania, audyty, recenzje i różnorakie obowiązki organizacyjne. Najlepsi badacze tracą mnóstwo energii na działania pozanaukowe, ponieważ są obciążeni funkcjami w różnych ciałach rozdzielających i rozliczających środki finansowe, opiniujących (czasem w sposób pozorowany) projekty i ich realizacje, tworzących regulaminy i czuwających nad ich przestrzeganiem. Mamy poczucie, że system grantowy prowadzi w znacznej mierze do chaotycznego rozwoju badań, zwiększa nieuzasadnione dysproporcje w zakresie zarobków. Wciąż zmieniające się podstawy przeprowadzania ewaluacji projektów dezorientują i nękają nasze środowisko. Ponieważ niedofinansowane instytucje nie zapewniają swoim pracownikom godziwej zapłaty, wielu badaczy decyduje się na staranie o granty, co powoduje różne niespójności i niekonsekwencje w rozdziale obowiązków, a do tego nadmiernie obciąża wykonawców projektów. Prowadzona przez MNiSW polityka pobudzania aktywności naukowej za pomocą środków administracyjnych często wywołuje fałszywe ożywienie: nadmiar konferencji, publikacji, których główną rolą jest przysparzanie punktów do rankingów poszczególnych badaczy i instytucji. Coraz mniej chodzi tu o rzeczywistą wymianę myśli; badacze są spauperyzowani i przemęczeni. Wiele takich bolączek naszego środowiska zgłaszano wcześniej, ale bez skutku. Przyszedł czas przedstawienia ich w sposób stanowczy i bardziej spektakularny. Dlatego z pełnym przekonaniem przyłączyłam się do marszu” – powiedziała Teresa Dobrzyńska-Janusz.
W trakcie przebiegu Czarnej Procesji poparcie dla sprawy kierunków humanistycznych zadeklarował prezydent-elekt Andrzej Duda, który powiedział: „Chcę zapewnić środowiska naukowe o moim wsparciu. Chcę zapewnić także o tym, że gotów jestem podjąć, nie tylko rozmowę i dialog, szukając konstruktywnych rozwiązań, ale jestem gotów także interweniować w tych sprawach ważnych ” – podkreślił, w oświadczeniu nt. sytuacji polskiej humanistyki.
Społeczeństwo polskie stale wypracowuje środki na swoje kształcenie i zasłużyło sobie na możliwość rozwoju.
Jesteśmy gotowi do podjęcia dalszych działań w obronie nauki i szkolnictwa.
- Relacje w mediach:
♦ programy telewizyjne,
– TVP2, Panorama, 10 czerwca 2015, emisja z godz.18.00
– TVN, Fakty, 10 czerwca 2015, emisja z godz. 19.00
– TVN24, Serwis, 10 czerwca 2015, emisja z godz. 13.45
– Internetowa telewizja, LIBS.TV, 10 czerwca 2015
– Internetowa telewizja, SALON24TV, Serwis, 10 czerwca 2015
♦ wiadomości radiowe,
– RMF24, wiadomości serwisowe, 10 czerwca 2015
– Radio ZET, wiadomości serwisowe, 10 czerwca 2015
– Polskie Radio, wiadomości serwisowe, 10 czerwca 2015
♦ prasa,
– Krytyka Polityczna, Czarna procesja nauki, publik. 08 czerwca 2015
– Nowy Dziennik, Czarna procesja polskiej nauki, publik. 10 czerwca 2015
– Głos Nauczycielski, Protest naukowców. Czarna procesja w Warszawie, publik. 10 czerwca 2015
– Nesweek Polska, Idzie „Czarna Procesja” polskiej nauki (…), publik. 10 czerwca 2015
– Tygodnik „Do Rzeczy”, Czarna procesja nauki, publik. 10 czerwca 2015
– Tygodnik „Solidarność”, Czarna procesja w Warszawie, publik. 10 czerwca 2015
– Dziennik Polski, Naukowcy domagają się zmian, publik. 11 czerwca 2015
– Rzeczpospolita, Czarny protest humanistów, publik. 11 czerwca 2015
– Gazeta Wyborcza, Humaniści protestują. Czarne flagi na Uniwersytecie, publik. 11 czerwca 2015
– Gazeta Polska, Czarna Procesja na ulicach Warszawy, publik. 11 czerwca 2015
♦ artykuły zamieszczone na portalach informacyjnych,
– Fronda, Czarna procesja nauki, publik. 08 czerwca 2015
– MMWarszawa (sic), Czarna Procesja Nauki przeszła przez Warszawę, publik. 10 czerwca 2015
– Telegraf24, Czarna procesja przeszła ulicami Warszawy, publik. 10 czerwca 2015
– Nasze Miasto, Czarna procesja nauki przeszła przez Warszawę, publik. 10 czerwca 2015
– Wawalove (sic), „Czarna procesja”na ulicach Warszawy, publik. 10 czerwca 2015
– Interia Fakty, „Czarna procesja” nauki, publik. 10 czerwca 2015
– Polityka Warszawska, Stop „grantozie” i „punktozie”. Czarna procesja polskiej nauki, publik. 10 czerwca 2015
– WP, „Czarna procesja” przedstawicieli nauki (…), publik. 10 czerwca 2015
– naTemat (sic), Milcząca procesja w imię reformy nauki, Pierwszy taki protest od 1981 roku, publik. 10 czerwca 2015
- galeria:
– Reporter, Agencja Fotograficzna.